حضور قلب در نماز و 20 حدیث موثر در راه های رسیدن به آن

ماده ی بیست و ششم احکام حضور قلب در نماز و یا در لازم شدن اقبال قلب در نماز

این ماده را : در پیج اینستاگرام مطالعه نمایید و از سوالاتی که در کامنت ها شده مطلع شوید.

آیات شریفه و تفسیر آنها احکام حضور قلب در نماز

قَالَ اللهُ تَعَالَى؛

« یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَأَنْتُمْ سُكارى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ »

یعنی؛  ای آن کسانی که ایمان دارید به نماز قیام و اقدام مکنید در حالتی که شما مست خواب و مست دنیا و در فکر و خیال مال و منال دنیا باشید و در آن وقت به نماز مشغول بشوید که بدانید چه میگویید و چه گفتگو میکنید.

• سوره نساء آیه 43

‌

و قال ایضاً در اوصاف مؤمنین؛

« الَّذینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خَاشِعُونَ »

یعنی؛  مؤمنان آن کسانند که در نماز خودشان خضوع و خشوع میکنند.

• سوره مومنون آیه 2

‌

و در کافی و تهذیب از زید شحام از حضرت صادق ^{علیه السلام} و در فقیه از زکریا نقاض از حضرت باقر ^{علیه السلام} روایت کرده اند که به آن حضرت گفتم؛

فرمایش خداوند؛ « لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَأَنْتُمْ سُكارى » ؟

حضرت فرمود؛ از آن جمله است مستی خواب .

• کافی  ج 3 ص 371 ح 15  |  تهذیب ج 3 ص 258  ح 722  |  فقیه ج 1 ص 479  ح 1386

✍ و در وافی در تفسیر این آیه فرموده؛ از جمله ی ،مستی مشغول شدن است در فکر امور دنیا به حیثیتی که نداند چه میگوید و چه میکند .

• وافی ج 8 ص 843

‌

و در کافی از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که فرمود؛

وقتی که داخل نماز میشوی پس به نماز خودت با قلب خود اقبال بکن و خشوع داشته باش زیرا که خداوند در قرآن در حق مؤمنان می فرماید « الَّذینَ هُمْ فی صَلاتِهِمْ خَاشِعُونَ ».

• سوره مؤمنون آیه ۲  |  کافی  ج ۳ ص ۳۰۰ ح 3

عدم اقامه نماز در زمان غلبه خواب در اثناء نماز از زبان حضرت صادق ^{علیه السلام}

و در فقیه از ابن قاسم روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که در نماز به کسی خواب غلبه کرد پس باید بخوابد زیرا که من از او می ترسم که در عوض این که بگوید خدایا مرا بر جنت داخل کن بگوید خداوندا مرا به دوزخ داخل بکن.

• فقیه  ج ۱  ص 4۷۹  ح ۱۳۸۵

‌

و در فقیه از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده ؛

که جمع نمی شود اقبال با قلب به سوی خداوند و ترس از او در قلب هیچ کس مگر این که ثابت می شود جنت بر او و زمانی که نماز می گزاری پس با قلب خود به جانب خداوند روی آور زیرا که هر کس با قلب به طرف خداوند برود در نماز و دعایش خداوند قلبهای مؤمنان را بر او مهربان میکند و مدد فرماید برای او با محبت ایشان جنت را.

• فقیه  ج ۱  ص 209 ح 632

‌

و در کافی از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانیکه به نماز قیام نمودی پس با قلب خود به نماز ایستاده باش زیرا که قبول می شود از نماز آنچه تو اقبال کردی از آن و کار عبث مکن در آن به دست و ریش و سرت و خیال نفسانی نکن و خمیازه مکن در نمازت و دست خود را روی هم دیگر مگذار که کار مجوس است ؛

و نقاب مبند به دهانت و مثل شتر از قیام به قعود نیایی و ذراع خود را در سجده به زمین فرش مکن و انگشتان خود را یک دفعه جمع و یک دفعه باز مکن زیرا که همه ی اینها نقض است در نماز ؛

و در حالت کسالت و خواب آلوده و ثقیل به نماز قیام مکن زیرا که اینها از اوصاف منافقین است و خداوند نهی فرموده مؤمنان را که با حالت مستی نماز بگزارند و مستی خواب از آن جمله است ؛

و در اوصاف منافقین فرموده که  زمانیکه به نماز قیام میکنند در حالت کسالت باشند و به مردمان ریا میکنند و خداوند را یاد نمی کنند در تمام نماز خودشان مگر اندکی.‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• کافی ج ۳ ص ۲۹۹ ح 1

‌

کیفیت نماز ائمه معصومین ^{علیهم السلام}

کیفیت نماز امام سجاد ^{علیه السلام}

و ایضاً از فضیل بن یسار روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

که حضرت سید ساجدین ^{علیه السلام} وقتی که به نماز قیام مینمود رنگ او تغییر می کرد و از سجده سرش را بلند نمی کرد تا این که عرق میکرد.

• کافی ج ۳ ص ۳۰۰ ح 5  |  تهذیب ج ۲ ص ۲۸۶ ج ۱۱4۵

‌

و در کافی از ابن حمید از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده؛

که حضرت زین العابدین ^{علیه السلام} وقتی که به نماز قیام میکرد مثل شاخه ی درخت می شد که اعضای او حرکت نمیکند مگر نسیم حرکت دهد.

• کافی ج ۳ ص 300 ح 4

‌

و ایضاً از ابن ابو یعفور از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده ؛

که حضرت سید العابدین ^{علیه السلام} در وقت نماز بدنش لرزه میکرد و رنگش تغییر مینمود و مثل چوب خشک میشد و در گفتن « وَجَّهْتُ وَجْهِىَ » مثل حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} می شد .

• فلاح السائل ج 1 ص 101  |  وافی ج 8 ص ۸4۶

کیفیت نماز مولا امیرالمومنین ^{علیه السلام}

و مرحوم ابن طاووس در کتاب فلاح السائل از مرحوم صدوق در کتاب زهد حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} روایت کرده ؛

که آن حضرت وقتی که در نماز میگفت « وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَوَات وَالْأَرْضَ » رنگ مبارکش تغییر میکرد و در صورتش معلوم میشد. ‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• فلاح السائل ج 1 ص 101  |  وافی ج 8 ص ۸4۶

‌

و ایضاً در آن کتاب از کنانی از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده ؛

که حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} رکوع مینمود و از طول رکوعش عرق میکرد.‌

• فلاح السائل ج 1 ص 109  |  وافی ج 8 ص ۸4۶

‌

کیفیت نماز امام حسن مجتبی ^{علیه السلام}

و ایضاً ابن طاووس از محمد علوی روایت کرده ؛

که حضرت امام حسن ^{علیه السلام} زمانی که از وضوء فارغ میشد رنگ او تغییر میکرد عرض میکردند چرا چنین شدی حضرت میفرمود سزاوار است برای کسی که به حضور خداوند داخل شود که رنگ او تغییر یابد.

• وافی ج ۸ ص 846

همچنین بخوانید : احکام وضوء طبق آیات و احادیث 

در راه های رسیدن به حضور قلب در نماز

نافله های نمازهای روزانه را جدی بگیریم

و در تهذیب از ابو حمزه ثمالی روایت کرده ؛

که در نماز ردای حضرت علی بن الحسین ^{علیه السلام} از یک دوش او افتاد و راست نکرد آن را و من سؤال کردم از او ؟

حضرت فرمود؛ وای بر تو میدانی در حضور کی ایستاده بودم؟و نماز بنده ی خداوند قبول نمی شود از او مگر آن مقداری که با قلب اقبال نموده بر آن؛

گفتم؛ پس ما هلاک میشویم.

حضرت فرمود؛ هلاک نمی شوید خداوند تمام میکند نقصان نماز واجب را به نماز نافله .‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• تهذیب ج 2 ص 341 ح 1415

‌

و ایضاً از ابو بصیر روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

که قبول می شود از نمازگزار چهار یک و هشت یک و نصف و زیادتر و کم تر نماز او و باقی رد میشود به قدر آن چه غفلت کرده از آن و خداوند تمام میکند به نماز نافله.

• تهذیب  ج 2 ص ۳4۱ ج  ۱4۱4

‌

رعایت حدود نماز

و ایضاً از ابو بصیر روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که قیام نمودی به نماز بدان که تو در حضور خداوند ایستادی و اگر تو او را ندیده باشی او تو را میبیند پس به نماز خودت با قلب اقبال بکن و زمانی که سرت را از رکوع برداشتی پشت خود را راست بکن تا این که بندهای استخوان های تو جا به جا باشد ؛

و در وقت سجده بنشین مثل حال رکوع و زمانی که از سجده ی دوم رکعت اول و رکعت سوم سرت را برداشتی بنشین تا بند استخوانهای تو جا به جا باشد و زمانی که برخواستی به قیام بگو « بِحَولِ اللَّه وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقْعُد » و حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} این طور میکرد. ‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• تهذیب ج ۲ ص ۳۲۵ ح ۱۳۳۲

‌

چقدر از نماز ها قبول میشود

و در کافی و تهذیب از ابو بصیر روایت کرده اند که کسی به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفت ؛

که من در نماز بسیار شک میکنم  ؟

حضرت فرمود؛ همه کس در نماز شک میکند، و فرمود ای ابا محمد، از نماز شخص، ثلث و نصف و سه ربع و کمتر و زیادتر قبول میشود و به قدر آنچه غفلت نموده رد میشود و خداوند تمام میکند رد شده ها را با نافله . (احکام مربوطه در پیج اینستاگرام)

• کافی ج 3 ص 363 ح 3  |  تهذیب ج ۲ ص ۳42 ج 1416

‌

و ایضاً از ابن یسار روایت کرده اند که حضرت باقر و حضرت صادق ^{علیه السلام} به او فرمودند؛

که از نمازت برای تو آن مقدار فایده دارد که به قلب خودت به آن ایستادی و اگر از تمام آن غفلت بکنی رد میشود همه آن و به روی صاحب آن زده شود.‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• کافی ج ۳ ص ۳۶3 ح 4  |  تهذیب ج ۲ ص 342 ح ۱4۱۷

‌

و در کافی از محمد بن مسلم روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

هر که نماز بگزارد و به قلب خودش به نمازش اقبال بکند و در نفس خود خیال نکند و سهو ننماید خداوند به نظر رحمت به او نظر میکند مادامیکه او به خداوند به قلب اقبال نموده و بسا می شود که نصف و یا ثلث و یا ربع و یا خمس نماز او قبول باشد و ما را امر فرموده اند به نماز نافله از جهت تمام شدن نماز واجب در قبول بودن .

• کافی  ج ۳ ص ۳6۲ ح 1

‌

عدم برداشتن چشم از سجدگاه در اثنا نماز

و در تهذیب از غیاث از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} فرموده ؛

که در نماز چشم خود را در جای سجده باید بکنی نه به اطراف دیگر . ‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• تهذیب ج ۲ ص 326 ح 1334

‌

همچنین بخوانید : احکام رکوع و سجده را طبق آیات و احادیث 
و در فقیه از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که فرمود ؛

در نمازت با چشم خود خشوع بکن به خداوند و چشمت به طرف آسمان مکن و چشم تو در محل سجده باشد و قلب خود را به نماز مشغول بکن و قبول نمی شود از نماز مگر آن مقداری که اقبال قلب باشد در آن نماز و بسا میشود که نصف و یا ثلث و یا ربع آن قبول باشد و خداوند تمام میفرماید نماز مؤمنان را با نماز نافله ؛

و باید قیام تو در نمازت مثل قیام بنده ی ذلیل شود در حضور پادشاه جلیل و بدان که تو قیام میکنی در نماز در حضور خداوند که تو را میبیند و تو او را نمیبینی و نماز بگزار مثل نماز وداع کننده ی دنیا که بعد از آن نماز نخواهی کرد.

تا این که فرمود؛ زمانی که شخص نمازگزار بر اطراف خود التفات نمود خداوند می فرماید؛ ای بنده ی من به کدام کس التفات میکنی؟ آیا تو التفات نمودی به کسی که از من خوب تر است بر تو؟و اگر او سه مرتبه بر اطراف خودش در نماز التفات نماید خداوند نظر رحمت خود را از او بر میدارد و دیگر بر او با نظر مرحمت التفات نمیکند.

تا این که فرمود؛ هر که حبس بکند آب دهان خود را در نمازش و بلع نماید آن را از برای تعظیم خداوند، آن آب دهان را خداوند باعث صحت بدن او قرار میدهد تا به زمان وفات او .‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• فقیه ج ۱ ص 302 و 303 ح 916

‌

در قسمت مناجات نماز با زبان خود از خداوند حاجت بخواه

و در کافی و تهذیب از حماد روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

که در نماز واجب هر قدری که با خداوند گفتگو بکنی عیب ندارد و کلام بیجا نیست.

• کافی ج ۳ ص ۳۰۲ ح 5  |  تهذیب  ج ۲ ص 3۲۵ ح ۱۳۳۰

‌

و در فقیه روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

با هر کلامی که با خداوند مناجات بکنی در نماز فریضه کلام نیست.‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• فقیه ج ۱ ص ۳۱۷ ح ۹۳۹

گریه نمودن در نماز (و چه خوب است گریه برای امام حسین ^{علیه السلام} باشد)

و در کافی و تهذیب از بیاع سابری روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم ؛

از کسی که در نماز خود را به گریه وا میدارد ؟

حضرت فرمود؛ به به و اگر چه گریه ای مثل سر مگس باشد.‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• کافی ج ۳ ص ۳۰۱ ح 2  |  تهذیب ج ۲ ص ۲۸۷ ح ۱۱4۸

‌

و در فقیه روایت کرده که بزرج از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کرد؛

از کسی که در نماز واجب خود را به گریه وا میدارد تا این که گریه میکند ؟

حضرت فرمود؛ چشم او روشن قسم به خداوند و در آن وقت مرا در نزد او به یادش بیاور.(از جمله مسئله مهم و قابل تامل در احکام حضور قلب در نماز)

• فقیه ج ۱ ص ۳۱۷ ح ۹4۰

‌

و در فقیه روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرموده؛

که از برای هر چیزی کیل و یا وزن است مگر گریه از خوف خداوند زیرا که یک قطره از اشک چشم خاموش میکند دریاهای آتش دوزخ را و اگر یک نفر در میان یک طایفه گریه بکند هر آینه بر آن طایفه خداوند رحم میکند و همه ی چشم ها در روز قیامت گریان می شود مگر چشم سه نفر اول آن چشم که از خوف خداوند گریه بکند، دوم چشمی که از حرام پوشیده باشد، سوم آن چشمی که در اطاعت و عبادت خداوند شب را نخوابد .‌

• فقیه ج ۱ ص ۳۱۷ ذیل ح 941  |  ثواب الاعمال ج 1 ص 167

‌

گریه نباید به خاطر اموات باشد

و در تهذیب از ابن عبدالسلم روایت کرده از کسی که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کرد؛

از گریه کردن در نماز آیا نماز را باطل میکند یا نه؟

حضرت فرمود ؛ اگر از برای جنت و از خوف دوزخ گریه بکند پس این در نماز افضل اعمال است و اگر از برای مرده ی خودش گریه نماید نماز او فاسد است .

• تهذیب ج ۲ ص 3۱۷ ح ۱۲۹۵

‌

و در فقیه فرموده که در حدیث وارد شده که ؛

گریه در نماز از برای مردگان نماز را باطل میکنند و گریه از جهت یاد آوردن جنت و خوف آتش دوزخ از افضل اعمال است . ‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• فقیه ج ۱ ص ۳۱۷ ح ۹4۱

‌

در حال سجده بیشتر دعا کنیم و چه بهتر که با لفظ زبان خودمان باشد (التماس دعا)

و در کافی و تهذیب از ابن سیابه روایت کرده اند که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم ؛

در حال سجده ی نماز آیا دعا نمایم ؟

حضرت فرمود ؛ بلی دعا کن از برای دنیا و آخرت و خداوند پروردگار دنیا و آخرت است .

• کافی ج 3 ص 323 ح 6  |  تهذیب ج ۲ ص ۲۹۹ ح ۱۲۰۷

‌

و در کافی از ابن هلال روایت کرده که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم ؛

اموال ما تلف شد و حال ما پریشان شده ؟

حضرت فرمود ؛ البته در حال سجده دعا بکن و نزد خداوند خوبترین حالات بندگان حال سجده است.

گفتم ؛ در سجده ی نماز فریضه ای دعا نمایم و حاجت خود را به نامش بخواهم؟

حضرت فرمود ؛ بلی حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} و حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} چنین میکردند و بر قومی به نام ایشان و نام پدر ایشان دعا میکردند . ‌(از جمله مسئله مهم در احکام حضور قلب در نماز)

• كافی ج ٣ ص 324 ح 11

همچنین بخوانید : احکام حضور قلب در نماز را در کتاب قواعد الاسلام جلد 2 و قواعد الدین جلد 2 و اساس الاسلام این عالم بزرگوار.