احکام نماز یومیه
ماده شانزدهم در وجوب احکام نماز یومیه است؛
قال الله تعالی؛
« إِنَّ الصَّلوةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا »
یعنی؛ « بدرستیکه نماز شبانه و روز از جانب خداوند بر مؤمنان واجب نوشته شده »
سوره نساء آیه ۱۰۳
و در کافی از زراره روایت کرده که از حضرت باقر علیه السلام از این آیه سوال کردم؛
حضرت فرمود؛
یعنی؛ نماز بر مؤمنین واجب نوشته شده.
سوره نساء آیه ۱۰۳
کافی ج ۳ ص ۲۷۲ یا ۱۵۳ باب ۱۶۹ ح ۴
و در فقیه روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام از این آیه سوال کردند؛
حضرت فرمود؛
یعنی؛ از خداوند بر مؤمنان نماز فریضه نوشته شده است.
سوره نساء آیه ۱۰۳
فقیه ج ۱ ص ۱۶۹ یا ۲۸۹ ح ۶۰۱
و در کافی و فقیه از ابن وهب روایت کرده اند که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم؛
از افضل آنچه واجب شده که مردمان با آن واجب به خداوند تقرب میجویند و محبوب ترین عبادات به خداوند است؟
حضرت فرمود؛
نمیدانم چیزی را که بعد از معرفت امام علیه السلام و اعتقاد به امامت او افضل باشد از نمازهای یومیه آیا نمیبینی که بنده‌ی صالح خداوند حضرت عیسی میگوید؛ « وَأَوْصَانِي بِالصَّلَوةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا »
یعنی؛ « خداوند مرا وصیت فرموده که نماز بگذارم و زکات بدهم مادامی که زنده باشم.»
سوره مریم آیه ۳۱
کافی ج ۳ ص ۲۶۴ یا ۱۴۹ باب ۱۶۷ ح ۱
فقیه ج ۱ ص ۲۱۰ یا ۳۱۳ ح ۶۳۴
وافی ج ۷ ص ۲۲
و در تهذیب از ابن وهب روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردند؛
از افضل آنچه مردمان به آن تقرب میجویند به خداوند؟
حضرت فرمود؛
بعد از معرفت و اعتقاد امامت چیزی را افضل از نماز نمیدانم.
تهذیب ج ۲ ص ۲۳۶ ح ۹۳۲
وافی ج ۷ ص ۲۱
و در کافی از شحام روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
محبوب ترین اعمال به خداوند نماز است و نماز آخر وصیت پیغمبران است بر امت خودشان و چه خوب است برای شخص که غسل بکند و یا وضو بسازد و خود را به کنار بکشد از مردمان که کسی به او کاری نداشته باشد و او مشغول رکوع و سجود گردد و بنده‌ی خداوند سجده نماید و بر سجده خود طول بدهد، ابلیس میگوید؛ وای بر من او اطاعت میکند و من معصیت کردم و سجده کرد او و من سجده نکردم.
کافی ج ۳ ص ۲۶۴ یا ۱۴۹ باب ۱۶۷ ح ۲
وافی ج ۷ ص ۲۲
و این حدیث را در فقیه نیز نقل کرده.
فقیه ج ۱ ص ۲۱۰ یا ۳۱۴ ح ۶۳۸
و در کافی و فقیه از محمد بن فضیل روایت کرده اند که حضرت رضا علیه السلام فرمود؛
نماز سبب تقرب هر متقی است به خداوند.
کافی ج ۳ ص ۲۶۵ یا ۱۴۹ باب ۱۶۷ ح ۶
فقیه ج ۱ ص ۲۱۰ یا ۳۱۴ ح ۶۳۷
وافی ج ۷ ص ۲۴
و در کتب اربعه از ابن زراره روایت کرده اند که حضرت صادق علیه السلام فرمود که حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله فرموده؛
مثل نماز یومیه مثل عمود خیمه است، زمانی که عمود خیمه ایستاده باشد، طنابها و میخها فایده دارد و وقتی که عمود شکسته شد طنابها و میخها فایده ندارد.
کافی ج ۳ ص ۲۶۶ یا ۱۵۰ باب ۱۶۷ ح ۹
تهذیب ج ۲ ص ۲۳۸ ح ۹۴۲
فقیه ج ۱ ص ۲۱۱ یا ۳۱۵ ح ۶۳۹
وافی ج ۷ ص ۲۷
و در کافی از عائذ احمسی روایت کرده که به خدمت حضرت صادق علیه السلام وارد شدم و اراده داشتم که از نماز شب سوال نمایم.
عرض کردم؛ اسلام علیک یابن رسول الله؛
حضرت فرمود؛
و علیک سلام؛ و به خداوند قسم یاد میکنم هر آینه من پسر پیغمبرام صلی الله علیه و آله و نه این که فقط از أقرباء آن حضرت باشم و این فرمایش را سه مرتبه فرمود.
و بعد از آن بدون سوال من فرمود؛
زمانی که ملاقات بکنی به خداوند با نمازهای یومیه که واجب است، خداوند بعد از اینها از نمازهای دیگر سوال نمیکند از تو.
کافی ج ۳ ص ۴۸۷ یا ۲۷۸ باب ۲۷۱ ح ۳
وافی ج ۷ ص ۲۷
و در فقیه از معمر بن یحیی روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
وقتی که نمازهای پنج وقت را بجا آوردی دیگر از نمازهای مستحب از تو سوال نمیشود و وقتی که روزه ماه رمضان را جا به جا نمودی، از روزه‌های دیگر از تو سوال نمیشود.
فقیه ج ۱ ص ۲۰۵ یا ۳۰۶ ح ۴۱۶
وافی ج ۷ ص ۲۸
و در تهذیب از احمسی روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
خداوند سوال نمیفرماید از بنده‌ی خود بعد از نمازهای واجب از نمازهای دیگر و بعد از زکات واجب از صدقه دادن و بعد از روزه‌ی ماه رمضان از روزه‌های دیگر از مستحبات.
تهذیب ج ۴ ص ۱۵۳ ح ۴۲۴
وافی ج ۷ ص ۲۸ از معمر بن یحیی ۴۲۴
و در فقیه از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود؛
اول آنچه از بندگان سوال و حساب میشود از نماز است، زمانی که قبول شد نماز ایشان سایر اعمال او قبول میشود و زمانی که رد شد نماز ایشان رد میشود سایر اعمال ایشان.
فقیه ج ۱ ص ۲۰۸ یا ۳۱۰ ح ۶۲۶
وافی ج ۷ ص ۲۹
و در تهذیب از هاشمی روایت کرده که حضرت امیرالمومنین علیه السلام فرمود که حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود؛
بدرستیکه که عمود دین نماز است و آن نماز اولِ آنچه است که نظر میشود بر آن از اعمال بنی آدم و اگر صحیح باشد نماز او، نظر میشود به سائر اعمال او و اگر صحیح نشد نظر نمیشود بر سائر اعمال او.
تهذیب ج ۲ ص ۲۳۷ ح ۹۳۶
وافی ج ۷ ص ۲۹
✍ و معنای این دو حدیث همان عمود دین بودن نماز است که در احادیث سابقه ذکر شده که وقتی که عمود خیمه ایستاده باشد طنابها و میخهای آن فایده دارد و زمانی که آن برپا نباشد و شکست شود پس طناب و میخ فایده نمیدهد و مقصود این است که سائر اعمال از زکات و روزه و حج و عبادات دیگر بدون نماز باعث نجات و سبب درجات در جنّات نمیشود و مثل نماز مثل ولایت و امامت است و چنانکه بدون اعتقاد بر امامت حضرات ائمه علیه السلام هیچ کدام از اعمال خیر فایده ندارد چنانکه که در احادیث ماده‌ی اول ذکر شد و هکذا بدون نماز سایر اعمال بدون فایده میشود و آن چه سایر عبادات اجر و ثواب داشته آن طور نمیشود و در آنها نقصان ظاهر میشود و معنای این دو حدیث همان معنای آیه شریفه است که « إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِين » سوره مائده آیه ۲۷، و مراد از متقین نماز گذاران و به نماز اعتناء کنندگان است و اقامه نمایندگان نماز است.
و در کافی و فقیه از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود؛
که نماز پنج وقت یک میزان است در بین بندگان و خداوند ایشان و هر که وفاء و درست نماید آن میزان را، پس او فایده خواهد داشت از جمیع عبادات و حسنات و اجر آنها با کمال به او خواهد رسید.
کافی ج ۳ ص ۲۶۶ یا ۱۵۰ باب ۱۶۷ ح ۱۳
فقیه ج ۱ ص ۲۰۷ یا ۳۰۸ ح ۶۲۲
وافی ج ۷ ص ۳۰
و در فقیه و تهذیب از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود؛
که در وقت هر نماز از جانب خداوند منادی ندا میکند که ای مردم برخیزید و حاضر شوید برای آن آتشی که به سبب معصیت ها آن را آماده کرده اید و آن را بر پشت سر خودتان فراهم نموده اید و آن آتش را خاموش بکنید به نماز گذاردن خودتان تا این که در قیامت شما را نسوزاند.
فقیه ج ۱ ص ۲۰۹ یا ۳۰۹ ح ۶۲۴
تهذیب ج ۲ ص ۲۳۸ ح ۹۴۴
وافی ج ۷ ص ۳۲
✍ و مثل این احادیث است احادیث بسیار در کتب اربعه و در قرآن در ده آیه در چند سوره فرموده؛ « اقیموا الصلوة » یعنی نماز را بر پا بکنید؛ و نماز مثل ستون خانه است و باید آن را اقامه نمایید تا دین اسلام شما بر پا باشد و دین شما بدون ستون نباشد.