احکام نماز عید فطر و عید قربان و واجب بودن آنها در زمان غیبت

✍ در وجوب نماز عیدین در زمان غیبت و شرایط آن بدان که؛

عالم بزرگوار سید حسین موسوی عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب اساس الاسلام با ملاحضه تمام احادیث مربوطه، در بیان نماز عیدین میفرماید که؛

✍ از نماز های واجب یکی هم نماز عیدین است و آن نیز مثل نماز جمعه واجب است (تا اینکه فرمود ) و شرایط آن مثل شرایط نماز جمعه است در جماعت و سقوط آن از نه نفر (اطفال و مریض و دیوانه و مرد پیر و کور و نابینا و مسافر و زن و غلام و کسی که آن طرف دو فرسخ باشد) و وجوب آن در زمان حضور و غیبت و اجتماع مردمان از دو فرسخ در یک نماز و بطلان دو نماز در اثناء یک فرسخ و مقدم بودن در نماز اعلم آن بلد و قرائت دو خطبه مگر آنکه خطبه عیدین باید بعد از نماز باشد و در این خطبه مثل خطبه ی جمعه چهار رکن است ، رکن اول اثبات و بیان توحید و ذکر اوصاف جميله حضرت حق است و رکن دویم ذکر رسالت و کمالات حضرت پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} است و رکن سیم ذکر مواعظ و نصایح به مسلمین است و رکن چهارم قرائت یک سوره از قرآن است تا آنکه قرآن که قانون مسلمانان است از خاطر ایشان فراموش نشود و همین چهار مطلب را باید در هر جمعه به مردمان تکرار نمایند تا آنکه ایشان، خداوند خودشان و پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} خود را و قانون دین را فراموش نکنند نکنند و به مواعظ و نصایح کامله بیدار و هشیار باشند و مصالح و مفاسد خودشان را بدانند و اهتمام به نماز عیدین بیشتر و زیادتر است از نماز جمعه زیرا که نماز عیدین در هر سال دو مرتبه است و اجتماع مردمان در آن باید زیادتر باشد و هر سال دو دفعه مردمان اطراف و دهات و صفحات تا دو فرسخ به محل نماز جمع شوند و در ترقيات مملکت و دین خود با بصيرة باشند و قوه ی دفاعيه ی خود را حاضر نمایند و در دفع دشمنان داخلی و خارجی کوشش بکنند و در حفظ او بکوشند .

اساس الاسلام ص 34 و 35

آیات شریفه در باب امر به نماز عید فطر و عید قربان و تفسیر آنها

✅️ قَالَ اللهُ ^{تَعَالَى}؛

«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّى – وَ ذَکرَ اِسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى»

یعنی ؛ « هر آینه رستگار گردید کسی که زکوة فطره داد – و اسم خداوند را یاد نمود و بعد از آن نماز دو عید را بجا آورد »

• سوره اعلی آیه 14 و 15

✅️ و قَالَ ^{سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى} ؛ « فَصَلِّ لِرَبِّک وَ انْحَرُ »

یعنی ؛ « پس براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى كن‌ »

• سوره کوثر آیه 2

✅️ و مرحوم صاحب تفسیر صافی در کتاب «وافی» فرموده که؛

در احادیث وارد شده که آیه ی اول در زکات فطره و در نماز عید فطر نازل شده و آیه ی دوم در نماز عید قربان و در نحر و ذبح قربانی نازل گردیده.

• وافی ج 9 ص 1283

✅️ و در «فقیه» روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردند از معنای آیه ی اوّل فرمود؛

هر آینه رستگار شد کسی که زکات فطره را از خودش خارج کرد و بیرون رفت بر صحرا از برای نماز عید که یاد کردن خداوند است.

• فقیه ج 1 ص 510 ح 1474 | وافی ج 9 ص 1287 ح 8245

احادیث در وجوبیت نماز عید فطر و عید قربان

✅️ و در «فقیه» از جمیل روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز عیدین فریضه است و نماز کسوف و گرفته شدن آفتاب فریضه است.

• فقیه ج 1 ص 504 ح 1453 | وافی ج 9 ص 1286 ح 8244

✅️ و در «تهذیب» از شحام روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از تکبیر گفتن در نماز عیدین ؟

حضرت فرمود؛ هفت و پنج تکبیر یعنی؛ در رکعت اول هفت تکبیر و در رکعت دوم پنج تکبیر است.

و فرمود ؛ و صلاة (نماز) عیدین فریضه و صلاة (نماز) کسوف فریضه است.

• تهذیب ج 3 ص 127 ح 269 | وافی ج 9 ص 1290 ح 8255

✍ و از این دو حدیث معلوم می شود که نماز عیدین مثل نماز کسوف آفتاب است چنان که نماز از برای گرفتن آفتاب واجب است همچنین نماز دو عیدین که عید فطر و عید قربان است واجب و فریضه است به علت این که نماز عیدین را با نماز کسوف که به اجماع علماء اسلام واجب است در یک جا بیان فرموده تا مردمان بدانند که حکم هر سه تا یکی است و وجوب نماز در همه ی آنها است.

💡 و همچنین مولف عزیز در کتاب قواعد الاسلام نیز بیان فرمودند که ؛

✅️ و در فقیه و تهذیب از زراره روایت کرده اند که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که نماز عیدین طریقه و قرارداد رسول الله صلی الله علیه و آله است و در روز عید قبل از نماز (عید) و بعد از آن ،نمازی نیست تا به زوال.

• تهذیب ج 3 ص 127 ح 269 | فقیه ج 9 ص 1290 ح 8255

✅️ و در تهذیب از ابو اسامه در حدیث مفصل روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز عیدین فریضه است و نماز کسوف فریضه است .

• تهذیب ج 3 ص 127 ح 269 | وافی ج 9 ص 1290 ح 8255

✍ و از این احادیث زیاد است که یک مرتبه فرموده اند که نماز عیدین فریضه است و یک مرتبه نماز عید را با نماز کسوف بیان کرده اند و چنانکه در وجوب نماز کسوف بر احدی شکی نیست و همچنین است نماز عیدین ،زیرا که بر همه ی آنها فریضه گفته است.

قواعد الاسلام ج 2 ص 1۵٣

و اما در بیان بودن نماز عید فطر و عید قربان مثل نماز جمعه در وجوب آنها بر هفت نفر

✅️ و در «فقیه» از حلبی روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

در روز عیدین(عید فطر و عید قربان) اگر زمانی که قوم پنج نفر و یا هفت نفر شدند ایشان نماز عیدین را با جماعت می گذارند همچنان که در روز جمعه نماز جمعه به جای آورند.

• فقیه ج 1 ص 522 ح 1486 | وافی ج 1 ص 1288 ح 8249

✍ و در این حدیث نماز عیدین را مثل نماز جمعه قرار داده در وجوب آن با جماعت و استحباب آن بر پنج نفر و عینی بودن آن بر هفت نفر.

و اما در کیفیت نماز عید فطر و عید قربان

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که در عید فطر و قربان، اذان و اقامه ندارد و اذان آن دو نماز، طلوع آفتاب است و زمانی که طلوع شد بیرون میروند به نماز عیدین و قبل از آن نماز و بعد از آن نماز دیگر ندارد چنان که در نماز جمعه نافله قبل از نماز و بعد از نماز است و هر که با جماعت نماز عیدین را اداء نکند از برای او نماز عیدین نیست و قضا نیز ندارد .

• کافی ج 3 ص 459 ح 1 | تهذیب ج 3 ص 129 ح 276 | وافی ج 9 ص 1286 ح 8241

💡 و همچنین مولف عزیز در کتاب قواعد الاسلام نیز در بیان کیفیت فرمودند که ؛

✅️ در کافی و تهذیب از معاوية بن عمار روایت کرده اند که از امام جعفر صادق ^{علیه السلام} سوال کردند؛

از نماز عیدین؟

حضرت فرمود؛ دو رکعت است و قبل از آن و بعد از آن نمازی نیست ، و در آنها اذان و اقامه نیست ، و در آن دو رکعت دوازده تکبیر میگوئی ، و شروع میکنی و تکبیر میگوئی و نماز را افتتاح می کنی ، و سوره ی «فاتحه» را و بعد از آن سوره ی «وَالشَّمْس» را قرائت می نمائی، و بعد از آن ها پنج تکبیر میگوئی و بعد از پنج تکبیر باز تکبیر میگوئی ، و رکوع تو بعد از هفت تکبیر میشود ، و دو سجده میکنی ، و بعد از آن قیام میکنی ، و «فاتحه» و سوره ی «هَلْ اَتیکَ» را قرائت مینمائی و بعد از آن چهار تکبیر میگوئی و دو سجده بجا میآوری ، و تشهد و سلام میکنی و همچنین میکرد رسول الله ^{صلی الله علیه و آله}.

• کافی ج 3 ص 460 ح 3 | تهذیب ج 3 ص 129 ح 278

✅️ و از محمد بن مسلم روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود در نماز عیدین که ؛

نماز قبل از خطبه است و تکبیرات بعد از قرائت است و هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در دویم است .

• تهذیب ج 3 ص 287 ح 860

✅️ و در تهذیب از عیسی بن عبدالله از پدرش از جدش روایت کرده که امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} فرمود ؛

که رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در اول در نماز عيد يک تكبیر میگفت تا اینکه امام حسین ^{علیه السلام} دیرتر تکلم کرد و چون يک روز عید شد مادرش بر او لباس تازه پوشانید و به خدمت آنحضرت فرستاد به نمازگاه مدینه، و آنحضرت تکبیر گفت ، و حسین ^{علیه السلام} نیز تکبیر گفت تا اینکه رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در رکعت اول عید هفت تکبیر گفت ، و حسین ^{علیه السلام} نیز هفت تکبیر گفت، و بعد از آن آنحضرت بر خاسته به رکعت دویم، و تکبیر گفت، و حسین ^{علیه السلام} تکبیر گفت ، تا اینکه رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} پنج تکبیر گفت، و نیز حسین ^{علیه السلام} تابع شد ، پس رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} هفت تکبیر را در رکعت اول و پنج را در دویم طریقه خودش قرار داده ، و این تا قیامت ثابت باشد.

• تهذیب ج 3 ص 286 ح 855

✍ و در این حدیث نکات و اسراری است که اهل فهم و علم میدانند که آنحضرت این طور کرد تا شان امام حسین ^{علیه السلام} معلوم شود ، و حرف نزدن او از جهت این بوده .

قواعد الاسلام ج 2 ص 155

و اما در شرط بودن امام جماعت در وجوب نماز عید فطر و نماز عید قربان

✅️ و در «کافی» و «فقیه» از زراره از حضرت باقر ^{علیه السلام} روایت نموده اند که فرمود؛

در روز فطر و قربان نماز نمی شود مگر با پیشنماز.

• کافی ج 3 ص 459 ح 2 | فقیه ج 1 ص 506 ح 1456 | وافی ج 9 ص 1286 ح 8242

✅️ و در «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از نماز عید فطر و از نماز عید اضحی؟

حضرت فرمود؛ نماز عیدین نمی شود مگر با پیشنماز.

• تهذیب ج 3 ص 128 ح 275 | استبصار ج 1 ص 444 ح 1715 | وسائل ج 7 ص 421 ح 9746

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از زراره روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز عیدین با پیشنماز از طریقه و شریعت حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} است و در آن دو روز (عید فطر و قربان)، تا به ظهر نماز دیگری نیست.

• فقیه ج 1 ص 506 ح 1454 | تهذیب ج 3 ص 134 ح 292 | وافی ج 9 ص 1290 ح 8254

💡 و همچنین مولف عزیز در کتاب قواعد الاسلام نیز بیان فرمودند که ؛

✅️ و در کافی و تهذیب از زراره روایت کرده اند که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که هر که با امام جماعت در روز عید نماز را با جماعت نگذارد پس از برای او نماز نیست و قضاء نیز ندارد.

• کافی ج 3 ص 459 ح 1 | تهذیب ج 3 ص 128 ح 273

✅️ و در ثواب الاعمال از معمر بن یحیی و از زراره روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که در عید فطر و عید قربان نمازی نیست مگر با امام جماعت .

• ثواب الاعمال ص 78

✅️ و در فقیه و تهذیب از سماعه روایت کرده که حضرت امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

که نمازی نیست در عید مگر با امام جماعت و اگر تنها نماز بگذاری پس عیب ندارد .

• تهذیب ج 3 ص 128 ح 274 | فقیه ج 1 ص 506 ح 1455

✍ و مراد از نماز تنها (در این حدیث) در روز عید نماز(عید) نیست و بلکه مطلق نماز است از نوافل زیرا که نماز عید را منحصر کرده اند در احادیث به نماز جماعت.

✅️ چنانکه در کافی از زراره روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

که در روز فطر و اضحی اذان و اقامه نیست (تا اینکه فرمود) هر که نماز نگذارد با امام جماعت پس از برای او نماز و قضاء نماز نیست .

• کافی ج 3 ص 459 ح 1

✍ و این را در تهذیب و ثواب الاعمال نیز روایت کرده اند .

• تهذیب ج 3 ص 129 ح 276 | ثواب الاعمال ص 79

✅️ و نیز در کافی و تهذیب و ثواب الاعمال از معمّر روایت کرده اند که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

نمازی نیست در روز عید فطر و عید اضحی مگر با امام جماعت .

• کافی ج 3 ص 459 ح 2 | تهذیب ج 3 ص 128 ح 272 | ثواب الاعمال ص 78

✅️ و در تهذیب از هرون بن حمزه روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

که بیرون شدن در روز فطر و قربان بر جبّانه یعنی عید گاه مدینه خوب است برای کسیکه قدرت و قوت رفتن دارد بر آن .

گفتم؛ اگر مریض شد و قدرت بیرون شدن بر آنجا ندارد آیا در خانه خود نماز میگذارد ؟

حضرت فرمود؛ نه.

• تهذیب ج 3 ص 288 ح 864

✍ و از این حدیث معلوم میشود که نماز عید باید با جماعت باشد مثل نماز جمعه و بعضی از علماء که گفته اند تنها نیز می شود پس اشتباه واضح است ، و آن چه در حدیث سماعه است که تنها نماز گذاردن عیب ندارد مراد نوافل است نه نماز عید ، پس بنابراین احادیث، نماز عید را تنها و بدون جماعت گذاردن بدعت است و حرام .

قواعد الاسلام ج 2 ص 1۵٣ و 154

و همچنین در کیفیت و وجوبیت نماز عید فطر و عید قربان

✅️ و در «تهذیب» از جمیل روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از تکبیر نماز عیدین ؟

حضرت فرمود؛ هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم.

و فرمود؛ نماز عیدین فریضه است.گفتم؛ کدام سوره قرائت می شود در آن ها؟

حضرت فرمود؛ سوره ی «وَالشَّمْس» و سوره ی «هَلْ اَتیکَ» و امثال آن ها.

• تهذیب ج 3 ص 127 ح 270 | وافی ج 9 ص 1291 ح 8256

✅️ و در «تهذیب» از ابن سنان روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} در معنای این آیه ی فرمود ؛

« خُذُوا زِینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ » مراد نماز عیدین و نماز جمعه است.

• سوره اعراف 31 | تهذیب ج 3 ص 136 ح 297 | وسائل ج 7 ص 446 ح 9823

✍ و در این حدیث نیز نماز عیدین را مثل نماز جمعه قرار داده چنان که در حدیث سابق فریضه فرموده.

در سقوط نماز عید فطر و عید قربان بر زنان و چند نفر دیگر و وجوب آن برآنها در زمان حضور در محل نماز

✅️ و در «کافی» از یونس روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از بیرون شدن زنان به نماز عیدین و به نماز جمعه ؟

حضرت فرمود؛ بیرون نشود مگر زن پیر .

• کافی ج 5 ص 538 ح 2 | وافی ج 9 ص 1294 ح 8268

✅️ در کتاب ذکرای شهید اول روایت کرده از جماعتی و از آنها است حماد و هشام بن سالم که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

که عیب ندارد بیرون رفتن زنها به نماز عیدین از جهت طلب روزی.

• وسائل الشیعه ج 7 ص 472 ح 9890 | بحار الانوار ج 87 ص 352 ح 3

✅️ و در قرب الاسناد از علی بن جعفر روایت کرده که از امام موسی کاظم ^{علیه السلام} سوال کردم که ؛

آیا برای زنها نماز عیدین و جمعه واجب است مثل مردان ؟

حضرت فرمود؛ بله.

• قرب الاسناد ، ج 1، ص 224، ح 871

✍ و در دو حدیث دیگر جواز بیرون رفتن از برای زنهای پیر است .

💡 یکی از آن احادیث حدیث یونس بود که بالا ذکر شد و دومین حدیث هم در کافی هست بعد از حدیث یونس.

قواعد الاسلام ج 2 ص 159

✅️ در در «فقیه» و «تهذیب» از ربعی روایت کرده اند که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود ؛

که در سفر (برای مسافر) نماز جمعه و عیدین نیست.

• فقیه ج 1 ص 420 ح 1238 | تهذیب ج 3 ص 289 ح 24

✅️ و در فقه الرضا امام رضا ^{علیه السلام} فرموده که ؛

نماز عیدین فریضه ی واجب است مثل نماز جمعه مگر بر پنج نفر که مریض و زن و عبد زر خرید و اطفال و مسافر است.

• فقه الرضا علیه السلام ص 132

کتاب ایقاظ مرحوم سید حسین عرب باغی رحمت الله علیه ص 3

✅️ و چنان که در «تهذیب» از حفص روایت کرده که شخصی از غلامان حضرت صادق ^{علیه السلام} از ابن ابولیلی پرسید؛

آیا نماز جمعه بر غلام و زن و مسافر واجب است یا نه؟

گفت ؛ واجب نیست؛

آن شخص گفت؛ اگر ایشان به نماز جمعه حاضر شوند آیا از نماز ظهر کفایت میکند یا نه؟

ابن ابولیلی گفت ؛ کفایت میکند؛

پس آن شخص گفت؛ چگونه کافی میشود چیزی که خداوند آن را واجب نکرده از آن چیزی که خداوند آن را واجب نموده؛

و ابولیلی جواب پیدا نکرده با وجود این که عالم و رییس روحانیون بود از طرف پادشاهان بنی عباس ؛

بعد از آن من (ابولیلی) از آن شخص پرسیدم جواب این مسأله را ؟

گفت؛ خداوند فرض و واجب نموده نماز جمعه را بر جمیع مؤمنان و مؤمنات و رخصت داده به زنان و غلامان و مسافران اگر خواسته باشند حاضر نشوند و زمانی که ایشان حاضر شدند رخصت نیامدن ساقط میشود از ایشان و لازم شود بر ایشان واجب و فرض اول از این سبب کفایت میکند از نماز ظهر؛

گفتم؛ این را از کدام کس یاد گرفتی؟

گفت؛ از حضرت صادق ^{علیه السلام} .

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۱، ح ۷۸ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳۷، ح ۱، ب ۱۸

✍ و از این احادیث فریضه بودن نماز عیدین و جمعه بر جمیع مردمان از مرد و زن و مسافر و امثال او از پیر و مریض و اعمی (و دیوانه و اطفال) معلوم میشود ، اما خداوند بر مسافر و مریض و زن و امثال او رخصت داده که اگر حاضر نشدند اختیار دارند و اگر حاضر شدند پس فریضه اول بر ایشان لازم است.

قواعد الاسلام ج 2 ص 147

در اینکه از جهت کثرت مردمان در نماز عیدین پیشنماز در صورت قدرت باید در صحرا نماز بگذارد

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از غنوی روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

بیرون رفتن بر صحرا در عید فطر و عید قربان برای نماز در صورتی که قدرت داشته باشد خوب است.

گفتم؛ اگر کسی مریض شود و قدرت رفتن به نماز عیدین نداشته باشد آیا در خانه ی خود نماز عید را بگزارد؟

حضرت فرمود؛ نگذارد.

• فقیه ج 1 ص 507 ح 1460 | تهذیب ج 3 ص 288 ح 864 | وافی ج 9 ص 1294 ح 8266 | استبصار ج 1 ص 445 ح 1721 | وسائل ج 7 ص 422 ح 9750

✅️ و در «تهذیب» از ابن قیس روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز عیدین بر آن کس است که بیرون رود بر صحرا و با پیشنماز نماز عیدین را به جای آورده باشد و هر که به صحرا نرود از برای او نماز نیست .

• تهذیب ج 3 ص 285 ح 851 | وافی ج 9 ص 1293 ح 8265

✍ و مراد از این دو حدیث این است که در وقت قدرت از جهت کثرت مردمان در نماز عیدین باید پیشنماز در صحرا نماز بگذارد، و هر که به نماز او حاضر نشود و با جماعت نماز نگذارد و در خانه ی خود نماز گذارد، نماز او نماز (عید) نیست زیرا که نماز عیدین مثل نماز جمعه باید با جماعت باشد.

در اینکه شرط است که در یک شهر یک نماز عیدین برگزار گردد و اگر بنا باشد که در یک شهر دو نماز عیدین و یا دو نماز جمعه اقامه شود چه شرطی دارد؟

✍ و در هر یک فرسخ باید یک نماز داشته باشند و در یک شهر دو نماز نمی شود مثل نماز جمعه.

✅️ و در «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

در زمان حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} جمعی از مردمان عرض نمودند؛ چرا یک نفر را خلیفه ی خود قرار نمیدهی در شهر تا این که او نماز عیدین را در شهر بگزارد؟

آن حضرت فرمود؛ من با طریقه ای که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} قرار داده مخالفت نمی کنم.

✍ یعنی ؛ طریقه و شریعت آن حضرت یک نماز است در یک شهر، و من خودم نماز عیدین را در صحرا میگذارم و دیگر کسی را در شهر برای نماز عیدین خلیفه نمیکنم. زیرا که دو نماز در اثناء یک فرسخ خلاف طریقه و شریعت آن حضرت است.

• تهذیب ج 3 ص 137 ح 302 | وافی ج 9 ص 1293 ح 8264

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که در مابین دو نماز جمعه یک فرسخ شد عیب ندارد که هر دو جماعت نماز جمعه بگذارند و در میان دو جمعه اقل(کمتر) از یک فرسخ نمی شود.

• فقیه، ج ۱، ص ۴۲۶، ح ۱۲۵۸ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۳، ح ۸۰ | وافى، ج ۸، ص ۱۱۲۷، ح 7878

قواعد الاسلام ج 2 ص 144 و 145

و اما در کیفیت خطبه ی نماز عید فطر و عید قربان و همچنین در مواردی که پیشنماز باید رعایت کند

✅️ و در «تهذیب» از ابن سنان روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در نماز عیدین عمامه می گذاشت و در قرائت جهر میکرد، چنان که در نماز جمعه جهر می فرمود.

• تهذیب ج 3 ص 129 ح 278 | وسائل ج 7 ص 441 ح 9804

✅️ و در «فقیه» روایت کرده که ؛

امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} در روز عید چون بر مصلی می آمد مقدم میشد و با مردمان نماز عید را بجا میآورده و بعد از نماز بر منبر میرفت و شروع میکرد به خطبه، و خطبه ی او را در عید ذکر کرده، (تا اینکه در فقیه گفته که) در خطبه سوره «قل يا أيها الكافرون » و یا « تكاثر » و یا « والعصر» قرائت میکرد، و در اکثر اوقات سوره ی توحید قرائت مینمود و بعد از آن در میان دو خطبه جلسه ی اندکی میکرد (یعنی می نشست) و بعد از آن بر میخاست و خطبه ی دیگر میخوانده ، و او اول است در جلسه کردن در میان دو خطبه.

• فقیه ج 1 ص 518 ح 1484

✅️ و ایضاً از محمد بن قیس روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} در احوال رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرمود که ؛

از برای آنحضرت عصائی بود که بر آن تکیه میکرد و در عیدین آن را بیرون میاورده و با آن خطبه میخوانده .

• فقیه ج 4 ص 177 و 178 ح 5403 | وسائل الشیعه ج 7 ص 442 ح 9810

✍ و از این احادیث معلوم شد که خطبه ی عیدین بعد از نماز و در حال ایستاده باشد و در بین آنها جلوس شود و خطبه خوان عصایی داشته باشد و قرائت آن جهر است مثل نماز جمعه و بعد از خطبه یک سوره كوچک قرائت شود.

قواعد الاسلام ج 2 ص 157

کتاب خطبه به زبان فارسی : منتخب نهج البلاغه در خطبه های جمعه و اعیاد شریفه از زبان مولا امیرالمومنین ^{علیه السلام} با رعایت چهار رکن اصلی خطبه با قلم عالم بزرگوار سید حسین موسوی معروف به عرب باغی ^{رحمت الله علیه} دانلود و مطالعه کنید.

در عدم جواز سفر کردن در روز عید قبل از نماز

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از ابوبصیر روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که اراده ی سفر داشته باشی در روز عید و صبح طلوع کرد و هنوز خارج نشدی از بلد، پس باید بیرون نروی تا این که نماز عید را بگذاری.

• فقیه ج 1 ص 510 ح 1476 | تهذیب ج 3 ص 286 ح 853 | وسائل ج 7 ص 471 ح 9886

✍ و در حدیث حلبی گذشت که؛

نماز عیدین بر پنج نفر جایز و بر هفت نفر واجب است مثل نماز جمعه.

• فقیه ج 1 ص 522 ح 1486

در وجوب نماز عیدین بر محبوس

✅️ و در «تهذیب» از عبدالرحمن روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

که واجب است به رییس مسلمین بیرون کردن آن کسانی که در محبس می باشند از جهت خلاف ایشان در دین اسلام به نماز جمعه و نماز عیدین در روز جمعه و در عیدین و بعد از ادای نماز باز ایشان را بر حبس برگردانند.

• تهذیب ج 3 ص 285 ح 852 | وسائل ج 7 ص 340 ح 9523

✍ و در این احادیث حکم نماز عیدین را در جهر کردن و در سفر نمودن و در وجوب آن بر هفت نفر و حاضر کردن محبوسین به آن نماز مساوی قرار داده با نماز جمعه و فرق نگذاشته.

و همچنین در کیفیت نماز عیدین ( نماز عید فطر و عید قربان )

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از ابن ابو حمزه روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} در نماز عیدین فرمود که؛

در اوّل نماز، تکبیرة الاحرام میگوید و قرائت میکند و بعد از قرائت حمد و سوره، پنج تکبیر میگوید و بعد از هر تکبیر قنوت به جای آورد و بعد از پنج قنوت تکبیر هفتم را میگوید و رکوع و سجده میکند و بعد از سجده ها قیام میکند به رکعت دوم و حمد و سوره قرائت می کند و بعد از آن چهار تکبیر می گوید و بعد از هر تکبیر قنوت به جای آورد و بعد از آن ها رکوع می کند و سجده می نماید.

• کافی ج 3 ص 460 ح 5 | تهذیب ج 3 ص 130 ح 279 | وسائل ج 7 ص 434 ح 9783 | استبصار ج 1 ص 448 ح 1734

✅️ و در «تهذیب» از جعفی روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} در نماز عیدین فرمود؛

تکبیرة الاحرام می گوید و بعد از آن سوره ی حمد و سوره ی «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّک الْأَعْلَى» قرائت می کند و بعد از قرائت پنج تکبیر می گوید و بعد از هر تکبیر قنوت به جای آورده و بعد از آن ها تکبیر می گوید و رکوع می کند و بعد از سجده ها قیام می کند به رکعت دوم و سوره ی «وَالشَّمْسُ» قرائت می کند و بعد از آن چهار تکبیر را می گوید و بعد از هر تکبیر قنوت به جای آورد و تکبیر پنجم را می گوید و به رکوع و سجده می رود و نماز را تمام می کند.

• سوره اعلی ایه 1 | تهذیب ج 3 ص 132 ح 288 | استبصار ج 1 ص 449 ح 1738 | وسائل ج 7 ص 436 ح 9790

✍ و مثل این ها است احادیث دیگر ؛

در این که خطبه ها بعد نماز عیدین است بر عکس نماز جمعه

✍ و در حدیث ابن خالد و احادیث بسیار فرموده اند که نماز عیدین قبل از خطبه است عکس نماز جمعه.

✅️ چنانکه در «کافی» و «مقنعه» و «تهذیب» از ابن عمّار روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از نماز عیدین؟

حضرت فرمود؛ آن دو رکعت است؛ تا این که فرمود؛ و خطبه ی آن بعد از نماز است، و عثمان خطبه را قبل از نماز احداث نمود، و در بین دو خطبه باید پیشنماز اندکی بنشیند و سزاوار است بر پیشنماز که رداء و عمامه داشته باشد چه در زمستان و یا در تابستان.

• کافی ج 3 ص 460 ح 3 | تهذیب ج 3 ص 129 ح 278 | وافی ج 9 ص 1313 ح 8309

✍ و مثل این است احادیث دیگر .

✅️ و در «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از نماز عیدین؟

حضرت فرمود ؛ نماز قبل از خطبه است و اول کسی که خطبه را قبل از نماز احداث کرد عثمان بود زمانی که احداث کرده آنچه را که کرده ، زمانیکه از نماز فارغ میشد مردمان متفرق میشدند و چون چنین دید خطبه ها رو مقدم کرد بر نماز تا مردم را حبس کند برای نماز.

• تهذیب ج ۳ ص 287 ح 860 | وافى ج 9 ص 1316 ح 8317

قواعد الاسلام ج 2 ص 156

در حکم اجتماع عید و جمعه در یک روز

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از سلمه روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

در زمان حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} روز عید با روز جمعه جمع شد؛ آن حضرت ^{علیه السلام} بعد از نماز عید خطبه قرائت فرمود و در بین خطبه فرمود؛

امروز دو عید یک جا جمع شده، هر که دوست داشته باشد حاضر شود به نماز جمعه و هر که می خواهد برود که از برای او رخصت است.

• کافی ج 3 ص 461 ح 8 | تهذیب ج 3 ص 137 ح 306 | وسائل ج 7 ص 447 ح 9827

✅️ و در «فقیه» و «مقنعه» از حلبی روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از نماز عید فطر و عید قربان زمانی که با روز جمعه جمع شود؟

حضرت فرمود؛ در زمان حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} جمع شد و آن حضرت ^{علیه السلام} فرمود؛

هر که بخواهد به نماز جمعه بیاید و اگر خواست نیاید؛ ضرر ندارد و نماز ظهر می گزارد.

• فقیه ج 1 ص 509 ح 1473 | وسائل ج 7 ص 447 ح 9826 | مقنعه ج 1 ص 201

و از جمله واجبات عیدین (عید فطر و عید قربان) تکبیرات است

✍ و از جمله احکام عیدین؛ تکبیر گفتن است .

✅️ چنانکه در «عیون» از ابن شاذان روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} به مأمون نوشت؛

تکبیر در عیدین واجب و در شرع انور ثابت است و در عید فطر بعد از پنج نماز و شروع می کند بعد از نماز مغرب شب عید فطر .

• عیون اخبار رضا ج 2 ص 125 ح 1 | وسائل ج 7 ص 460 ح 9858

✅️ و در «خصال» از اعمش روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

تکبیر در عیدین واجب و ثابت است در شرع انور پس در عید فطر بعد از پنج نماز و شروع میکند بعد از نماز مغرب شب عید و تا نماز عصر روز عید تمام میکند و آن تکبیرات این است «اللَّهُ أَکبَرُ اللهُ أَکبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَاللَّهُ أَکبَرُ وَالِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلانا »؛

و علت این تکبیرات این آیه است؛ «وَلِتُکمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکبِّرُوا اللهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ.»

و تکبیر گفتن در عید قربان در شهرها بعد از ده نماز است و شروع میکند به آن از نماز ظهر روز عید تا به نماز صبح روز سوم و در مِنی بعد از پانزده نماز و شروع میکند به آن از نماز ظهر روز عید تا به صبح روز چهارم عید و در تکبیر عید قربان زیاده میکند «وَ اللهُ أَکبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.»

• سوره بقره آیه 185 | خصال ص 609 ح 9 | وسائل ج 7 ص 457 ح 9851

و اما مسافر مکه در روز عیدین

✅️ در «فقیه» و «تهذیب» از سعد اشعری روایت کرده اند که از حضرت رضا ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از مسافر به مکه و یا به غیر از مکه، که آیا از برای او نماز عیدین است ؟

حضرت فرمود؛ بلی، مگر در منی در روز عید قربان.

• فقیه ج 1 ص 323 ح 1481 | تهذیب ج 3 ص 288 ح 867 | استبصار ج 1 ص 447 ح 1727 | وسائل ج 7 ص 432 ح 9776

✍ و این حدیث محمول است بر استحباب نماز عید (بر مسافر) به قرینه ی احادیث نفی وجوب آن از مسافر مثل نماز جمعه .

✅️ و در «کافی» و «فقیه» از ابن قیس روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که شهادت نمودند دو نفر عادل در نزد امام جماعت که آن ها ماه را قبل از سی روز دیده اند امر میکند بر افطار نمودن در آن روز و به نماز عید(فطر) اگر شهادت ایشان قبل از ظهر باشد، و اگر بعد از ظهر شهادت نمودند آن روز را افطار می نمایند و نماز را فردا می گذارند.

• کافی ج 4 ص 169 ح 1 | فقیه ج 2 ص 168 ح 2037 | وسائل ج 7 ص 432 ح 9779

و اما تکلیف مامون که پیشنماز را در خطبه درک کرده است

✅️ و در «تهذیب» از زراره روایت کرده که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

من بعد از نماز عید پیشنماز را در اثنای قرائت خطبه یافتم؟

حضرت فرمود؛ بنشین تا این که از خطبه فارغ شود و بعد از آن قیام کن و نماز عید را به جای بیاور؛

گفتم ؛ آیا قضاء اول نماز من میشود و یا آخر نماز من؟

حضرت فرمود؛ قضاء اول نماز تو است و آخر نماز تو خطبه بوده که آن را دریافتی و این نماز است که اول آن قضاء است و آخر آن اداء است.

گفتم؛ چه دریافتم با پیشنماز و چه قضاء کردم؟

فرمود؛ آن چه از فریضه دریافتی که خطبه باشد، اوّل نماز تو میشود و آنچه قضا کردی آخر نماز تو است عکس سایر نمازها .

• تهذیب ج 3 ص 136 ح 301 | وسائل ج 7 ص 425 ح 9758

علت تازه شدن حزن و غم آل محمد ^{صلی الله علیه و آله} در روز عید فطر و عید قربان

✅️ و در «کتب اربعه» و «علل الشرایع» از عبدالله بن ظبیان روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

ای عبدالله در هر روز عید فطر و عید قربان خداوند تازه نماید حزن و غم آل محمد ^{صلی الله علیه و آله} را؛

گفتم؛ برای چه؟

حضرت فرمود؛ زیرا که ایشان حق خودشان را در دست دیگران میبینند.

• کافی ج 4 ص 169 ح 2 | فقیه ج 2 ص 174 ح 2058 | تهذیب ج 3 ص 289 ح 870 | علل الشرایع ج 2 ص 389 ح 1 | وسائل ج 7 ص 475 ح 9898

✍ یعنی در اعیاد باید ایشان به مردمان دستورالعمل در طاعات و عبادات و در سیاست فرمایند و حکّام و ولات را تعیین نمایند و به آنها منصب و ریاست بدهند زیرا که آن بزرگواران مردمان را میشناسند و شخص لایق را میدانند و حق را به صاحب حق میدهند نه سایر مردمان که آنها حق را و صاحب آن را نمیدانند و با دانستن نمی دهند و بلکه اعمال و افعال آنها منوط به چندین اغراض است.

و اما اعمال شب و روز عید

✅️ و در «ثواب الاعمال» از کردوس روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرمود؛

هر که شب عید و شب نیمه ی شعبان را احیاء نماید قلب او نمیرد در آن روزی که قلب ها می میرند.

• ثواب الاعمال (النص) ص 77 | وسائل ج 7 ص 478 ح 9903

✅️ و در «قرب الاسناد» از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که؛

حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} بسیار دوست می داشت که خودش را از جمیع امورات دنیا فارغ و به کنار نماید در چهار شب در هر سال شب اول رجب و شب عید فطر و شب عید قربان و شب نیمه ی شعبان.

• قرب الاسناد ص 54 ح 177 | وسائل ج 7 ص 478 ح 9905

✅️ و مرحوم صدوق در «مجالس» از هاشمی روایت کرده که؛

حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} در عید فطر به خارج شهر رفتند برای نماز عید و بعد از آن خطبه ای قرائت فرمودند و در آن خطبه فرمود؛

ای جماعت مردمان به درستی که امروز به شما ثواب داده میشود نیکوکاران شما و زیان کاران شما و این روز شبیه است به روز قیامت شما و یاد آورید به خارج شدن خود از منزل خودتان به نمازگاه بیرون شدن خود را از قبرها به سوی خداوند و یاد بیاورید به ایستادن خود در این نمازگاه ایستادن را در حضور خداوند و یاد کنید با مراجعه ی خودتان به منزل ها رجوع کردن خود را به منزل های جنت و یا دوزخ… (تا آخر خطبه).

• امالی صدوق ص 160 ح 10 | وسائل ج 7 ص 481 ح 9912

و اما فرمایش مولف عزیز عالم والا مقام و سایر علماء اعلام در باب نماز عیدین و وجوبیت آنها

✍ و حقیر در رساله ی «مواعظ اهل الاسلام» خطبه های جمعه و اعیاد شریفه را نقل کرده و یک صد و چهارده خطبه جمع نموده و بطبع رسیده و از این جهت در این رساله خطبه ها را ذکر نکرده.

✍ و از جمیع این احادیث در این ماده معلوم شد که حکم هر دو عید (عید فطر و عید قربان) یکی است و نماز این ها یک نماز است و خطبه ی هر دو بعد از نماز قرائت میشود و تکبیرات در هر دو است و لکن تکبیرات عید قربان بعد از ده نماز و تکبیرات عید فطر بعد از پنج نماز است.

✍ و ایضاً معلوم شد که حکم نماز عیدین همان حکم نماز جمعه است در فریضه(واجب الهی) بودن و شرایط آن و سقوط آن از چند نفر که در نماز جمعه ذکر شد که نه نفر بودند و فرق در بین آن ها نیست مگر در ذکر خطبه قبل از نماز جمعه و ذکر آن بعد از نماز عیدین.

و اما فتوای علماء در وجوب عینی نماز عیدین

✍ و چون که در جمیع احکام نماز عیدین با نماز جمعه شریک بوده از این جهت از علماء و مجتهدین که نماز جمعه را واجب می دانند نماز عید را نیز واجب دانسته اند چنانکه محقق بحرانی در حدائق از ایشان نقل کرده و فرموده که؛

تو میدانی که اقتضاء حکم علماء اعلام بر این که حکم نماز عیدین جاری است مثل نماز جمعه در شرایط وجوب آن این است که نماز عیدین تابع است به نماز جمعه هر نحوی که نماز جمعه باشد و بر این کلام تصریح فرموده؛ جمیع ایشان از آن کسانیکه حکم کرده به وجوب تخییری جمعه و یا وجوب عینی بودن آن در زمان غیبت ، تا این که فرموده ؛ و با این فرمایش علماء ظاهر میشود که هر کسی که قائل شده به واجب عینی بودن نماز جمعه در زمان غیبت آن کس قائل است به وجوب نماز عیدین در زمان غیبت؛ چنانکه مرحوم شیخ مفید در «مقنعه» در باب نماز عیدین فرموده؛ و این نماز فریضه ی لازم است بر جمیع آن کسانی که واجب است بر ایشان جمعه؛ تا این که صاحب حدائق فرموده؛

پس بر هر چه حکم فرموده اند در نماز جمعه پس آن حکم در نماز عیدین جاری است تا آخر کلام آن مرحوم که نماز عید را با نماز جمعه در یک حکم قرار داده و واجب عینی نموده ؛

• حدائق بحرانی ج 10 ص 205 و 206

✍ و مرحوم مجلسی در زاد المعاد فرموده در نماز عید فطر ؛

و به گمان حقیر واجب است که به جماعت کنند و به نماز مجتهد عادل حاضر شوند تا آخر ؛

• زادالمعاد ص 153

✍ و(ایضاً) در نماز عید قربان نیز فرموده؛

و به گمان فقیر واجب است به شرایط مقرره و نمازش به همان کیفیت است که در عید فطر مذکور شد تمام شد کلام آن مرحوم .

• زادالمعاد ص 200

✍ حاصل کلمات عُلماء اعلام و مجتهدین عظام بودن نماز عیدین است در جمیع احکام مثل نماز جمعه در وجوب آنها در زمان غیبت و اسامی ایشان را به چهل نفر در حکم بر واجب بودن نماز جمعه ذکر کردم و ایشان در نماز عیدین نیز حکم به وجوب فرموده اند چنان که صاحب حدائق و مرحوم مجلسی فرمودند.

✍ و تعجب بسیار و حیرت بی شمار در این اعصار و امصار از اکثر پیشنمازان مسلمانان است که همیشه به نماز عید فطر حاضر میشوند و با جماعت آن را به جای می آورند و در هر شهری چند نماز عید فطر بر پا و اقامه میکنند و در عید قربان حاضر نمی شوند و نماز آن را ترک مینمایند و از این بالاتر این که نماز جمعه را ترک میکنند و حال اینکه احادیث آن زیادتر از احادیث عید فطر است و حکم نماز جمعه در آن نماز جاری است چنانکه ذکر شد پس چطور شده که نماز جمعه را ترک میکنند و نماز عید فطر را اقامه مینمایند و این قضیه جای هزار تعجب است. زیرا که در نماز جمعه تأکیدات زیادتر از نماز عید است.

✅️ چنانکه در «تهذیب» از وهب از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت امیرالمؤمنین ^{علیه السلام} در اغلب اوقات میفرمود که؛

اگر من ده مرتبه حاضر شدن به نماز عید قربان را ترک کنم محبوب تر است از برای من از این که یک مرتبه بدون علت نماز جمعه را ترک نمایم.

• تهذیب ج 3 ص 247 ح 676 | وسائل الشیعه ج 5 ص 5 ح 18

✍ و از این جهت فقیه ربانی صاحب «شرح فقیه» مجلسی اول در رساله ی مخصوص در وجوب نماز جمعه در زمان غیبت بعد از ذکر احادیث وجوب آن فرموده که ؛

از این احادیث متواتره واضحة الدلاله که در شک و شبهه نیست که از طرف سیدالانبیا و المرسلین و ائمه طاهرین ^{علیهم السلام} است ظاهر گردید که نماز جمعه واجب است بر هر مسلم مگر چند نفر از کور و مرد پیر و امثال ایشان و نیست در این احادیث با وجود کثرت آن ها چیزی که دلالت کند به شرط بودن امام و نائب او و یا بر وجوب آن در حال حضور او در واجب شدن این فریضه عظیم پس بنابراین چطور لایق میشود بر مؤمنی که از خدواند می ترسد این که بشنود مواقع امر خداوند و رسول او را و امامان از جانب او را و واجب کردن ایشان نماز جمعه را بر مسلمان و بر هر مؤمن و بر هر عاقل و با وجود این تقصیر بکند در امر نماز جمعه و عذر بیاورد به خلاف مرحوم سلار و ابن ادریس و در وجوب نماز جمعه و حال این که جمیع علما اتفاق کرده اند به وجوب نماز جمعه در زمان غیبت و اوامر خدواند و رسول او و امامان او حق است و مراعات آن ها لازم و حذر کنند آن کسانی که از امر خدواند و رسول او اعراض می نمایند از فتنه ی که به ایشان برسد در دنیا و از عذاب دردناک در آخرت. (تمام شد کلام آن مرحوم)

• رسالة فی صلاة الجمعة ج 1 ص 11

✍ و مرحوم «فقیه» صمدانی شیخ حسین عاملی والد ماجد شیخ بهائی در رساله ی مخصوصه در وجوب نماز جمعه بعد از ذکر احادیث فرموده ؛

کسی که در روز جمعه نماز ظهر می گذارد نماز او در نزد ابن ادریس و سلار و جمعی از متأخرین صحیح است. زیرا که بر تخییر قائل شدند، و اما بر مقتضای کلام خداوند و رسول او و امامان معصومین و عُلماء اعلام متقدمین (نماز او) صحیح نخواهد شد. «فأَی الْفَرِیقَینِ أَحَقُّ بِالأمْنِ اِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ» یعنی؛ فرقه ی خداوند در امن و امانند؟ و یا فرقه ی ابن ادریس و سلار ؟ اگر بوده باشید دانشمندان؛ تا این که فرموده ؛ چطور خواهد شد حال کسی که ترک نماید جمعه را در مقام جواب دادن به خداوند اگر در روز قیامت از او سؤال شود که چرا نماز جمعه را ترک کردی و حال این که تو امر شده بودی به آن در کتاب عزیز من با ابلغ وجه و امر کرده بود به آن رسول خودم که در افعال و اقوالش راستگو است با تاکید زیاده و امر کرده بودند حضرات امامان هدایت کنندگان و تاکیدات نموده بودند در نهایت تاکید و واقع شده بود اجماع مسلمین به وجوب فی الجمله، آیا لایق است از شخص عاقل رشید که بگوید ترک کردم من نماز جمعه را از جهت خلاف کردن سلار و ابن ادریس در وجوب آن، و این جواب نیست مگر کوری و نابینایی از حق واقع و با تعصب ضرر کننده بر دین مسلمانان، خداوند ما را و شما را در پناه خودش و جمیع مسلمین را حفظ فرماید. (تمام شد کلام آن مرحوم)

• العقد الحسینی الرسالة الوسواسیة ج 1 ص 32 و 33

✍ و جمیع دلیل های وجوب نماز عیدین را در کتاب «اثنی عشریه» ذکر کردم و احادیث را در این نماز شرح نمودم و در این رساله بنا بر اقتصار است نه بر ذکر تمام احادیث.