احکام قرائت نماز و رفع شبهه از حکم جهر و اخفات

در بیان مسائل احکام قرائت نماز و در بیان وجوبیت قرائت سوره فاتحه و سایر مسائل مهم دیگر در این باب.

احکام قرائت نماز را : در پیج اینستاگرام مطالعه نمایید و از سوالاتی که در کامنت ها شده مطلع شوید و اگر سوالی داشتید از طریق کامنت و دایرکت اقدام نمایید.

آیات شریفه در باب قرائت نماز

قال الله تعالی؛

« فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ »

یعنی؛ « در نماز قرائت نمائيد آنچه بتوانید و برای شما میسر است از سوره های قرآن »

• سوره مزمل آیه ٢٠

و قال الله سبحانه؛

« وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا ‌‌»

یعنی؛ « در نماز خود نه بلند قرائت بکن و نه بسیار آهسته و بلکه در ما بین جهر و اخفات قرائت بکن »

• سوره اسراء آیه ١١٠

دروجوب قرائت سوره فاتحه در نماز؛

و در کافی و تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده اند که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از کسی که در نماز سوره ی فاتحه را قرائت نکند.؟

حضرت فرمود؛ از برای او نماز نیست تا این که آن سوره را قرائت نماید در حال جهر و یا در اخفات.

• کافی ج ٣ ص ٣١٧ یا ١٧٨ ب ١٨٧ ح ٢٨
• تهذیب ج ٢ ص ١۴٧ ح ۵٧۶

و در کافی از محمد بن مسلم روایت کرده که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم؛

کسی که میترسد و یا عجله دارد آیا یک سوره از قرآن قرائت بکند خوب است و یا سوره ی فاتحه را؟

حضرت فرمود؛ سوره ی فاتحه را قرائت نماید.

• کافی ج ٣ ص ٣١٧ یا ١٧٨ ب ١٨٧ ح ٢٨

و در تهذیب از سماعه روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از کسی که در نمازش سوره فاتحه را فراموش نمود؟

حضرت فرمود؛ باید آن را قرائت بکند مادامی که رکوع نکرده، و قرائت نمیشود در نماز مگر به سوره فاتحه شروع بکند در حال جهر و یا در اخفات.

• تهذیب ج ٢ ص ١۴٧ ح ۵٧۴

✍و از این حدیث و از حدیث اول ظاهر میشود که در نماز در جهر و اخفات اختیار دارد. زیرا که فرموده در حال جهر و یا در حال اخفات و محل جهر و اخفات را تعیین نفرمود.

و در فقیه از فضل بن شاذان روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} فرمود؛

علت این که مردمان مأمور شده‌اند به قرائت قرآن این است که قرآن متروک نباشد و ضایع نشود و تا این که قرآن محفوظ باشد و در میان مردمان درس بخوانند و به قرآن جاهل نشوند و جهت این که باید در قرائت نماز سوره حمد قرائت شود و سایر سوره ها کفایت نمیکند. زیرا که سایر سوره ها جمع نکرده آن چه را که سوره ی فاتحه جمع کرده از خوبی ها و حکمت ها و بیان این آن است که فرموده خداوند الحمد للَّه ادا کردن است شکر خداوند را که واجب کرده بر بندگان آن را…( تا آخر حدیث )

• فقیه ج ۱ ص ٢٠٣ ح ٩٢٧
• علل الشرایع ص ٢۶٠
• عیون الاخبار رضا ج ٢ ص ١٠٧

و در تهذیب از حلبی روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

عیب ندارد که کسی در دو رکعت اول فاتحه قرائت نماید، زمانی که عجله داشته باشد و یا از چیزی بترسد.

• تهذیب ج ٢ ص ٧١ ح ٢۶١
• استبصار ج ۱ ص ٣١۴ ح ١١٧٠

و ایضاً در تهذیب از صیقل روایت نموده که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

که آیا کفایت میکند مرا که در وقت عجله تنها سوره ی فاتحه را در نماز قرائت نمایم؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد.

• تهذیب ج ٢ ص ٧٠ ح ٢۵۵
• استبصار ج ۱ ص ٣١۴ ح ١١٧٠

و در کافی و تهذیب از ابن سنان روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

که از برای مریض جایز است که در نماز تنها سوره ی فاتحه قرائت نماید و شخص صحیح در نافله تنها آن سوره را قرائت بکند.

• کافی ج ۳ ص ٣١۴ یا ١٧۶ ب ١٨٧ ح ٩
• تهذیب ج ۲ ص ٧٠ ح ٢۵۶
• استبصار ج ۱ ص ٣١۵ ح ١١٧١

و در تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده که سوال کردم از حضرت صادق ^{علیه السلام}؛

از سبع المثانی که آیا آن سوره فاتحه است؟

حضرت فرمود؛ بلی.

گفتم؛ آیا « بسم الله الرحمن الرحيم » از سوره ی سبع المثانی است؟

حضرت فرمود؛ بلی و از افضل آن سوره است.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٨٩ ح ١١۵٧

و در کتاب مجالس و عیون از حضرت عسکری ^{علیه السّلام} روایت کرده که حضرت امیرالمومنین ^{علیه السلام} فرموده؛

که « بسم الله الرحمن الرحيم » یک آیه است از سوره ی فاتحه و آن سوره هفت آیه است و تمام آن « بسم الله الرحمن الرحيم » است.

• امالی صدوق ص ١۴٨
• عیون الاخبار ج ۱ ص ٣٠١
• تفسیر امام عسکری ص ٢٩ ح ١٠

و در کافی از منصور بن حازم روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

در نماز واجب از یک سوره زیادتر و کمتر قرائت مکن.

• کافی ج ۳ ص ٣١۴ یا ١٧۶ ب ١٨٧ ح ١٢

و در تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از کسی که در یک رکعت دو سوره قرائت میکند؟

حضرت فرمود؛ نکند و از برای هر رکعت یک سوره است.

• تهذیب ج ٢ ص ٧٠ ح ٢۵۴
• استبصار ص ٣١۴ ح ١١۶٨

✍ظاهر این دو حدیث لزوم یک سوره است بعد از قرائت سوره ی فاتحه مگر از برای کسی که عجله داشته باشد که سوره لازم نیست.

✍ ولکن در بعضی از احادیث وارد شده که قرائت تمام سوره لازم نیست و نصف سوره و بعض سوره کافی است. چنانکه؛

در تهذیب از ابان روایت کرده که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سوال کردم؛

که آیا یک سوره را در نماز دو قسمت نماید چطور است؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد هر طور قسمت بخواهد بکند.

• تهذیب ج ٢ ص ٧٣ ح ٢٧١

و ایضاً از سعد الاشعری روایت کرده که به حضرت رضا ^{علیه السلام} گفتم؛

که کسی در رکعت اول سوره ی فاتحه قرائت کرد و بعضی از سوره ی دیگر، آیا در رکعت دوم قرائت نمودن باقی آن سوره کفایت است یا باید سوره‌ی فاتحه را قرائت نماید؟

حضرت فرمود؛ باید سوره ی فاتحه را قرائت نماید و بعد از آن باقی سوره را در رکعت دوم قرائت بکند.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩۵ ح ١١٩١
• استبصار ج ۱ ص ٣١۶ ح ١١٧٧

و ایضاً از زراره روایت کرده که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم؛

کسی در نماز شروع کرد به قرائت سوره( بعد از سوره فاتحه )، پس در اثنا غلط کرد در قرائت نمودن، آیا همان مکان غلط را ترک بکند و باقی سوره را قرائت بکند و یا اینکه آن سوره را ترک بکند و سوره ی دیگر قرائت نماید؟

حضرت فرمود؛ هر کدام را بخواهد عیب ندارد و اگر یک آیه قرائت نماید و بعد از آن رکوع بکند اگر خواسته باشد باز عیب ندارد.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٣ ح ١١٨١

و ایضاً در تهذیب از اسماعیل بن فضل روایت کرده؛

که ما با حضرت باقر ^{علیه السلام} و حضرت صادق ^{علیه السلام} نماز گذاردیم و آن حضرات بعد از فاتحه، آخر سوره ی مائده را قرائت نمودند و بعد از سلام نماز فرمودند، که چنین کردیم تا اینکه شما را تعلیم بکنیم.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩۴ ح ١١٨٣

و ایضاً در تهذیب از ابوبصیر روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردند؛

از کسی که در نمازش یک سوره را نصف میکند و در هر رکعت نصف سوره قرائت میکند و نماز او نیز واجب است چطور است؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد و اگر آن سوره شش آیه باشد، سه آیه در یک رکعت و سه آیه ی آن را در رکعت دیگر قرائت نماید.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩۴ ح ١١٨٢
• استبصار ج ۱ ص ٣١۵ ح ١١٧۵

و در علل الشرایع از سلیمان روایت کرده؛

که در پشت سر حضرت باقر ^{علیه السلام} نماز گذاردم و فاتحه و چند آیه از سوره ی بقره را در یک رکعت قرائت نمود و از پدرم سوال کردند از این فعل آن حضرت.

پدرم گفت که؛ آن حضرت چنین کرد تا این که شما بدانید و یاد بگیرید.

• علل الشرايع ص ٣٣3 ب ٣٨ ح ۱

✍ و از این احادیث معلوم میشود که بعد از سوره ی فاتحه در نماز واجب قرائت نصف سوره و یا چند آیه و یا سه آیه و بلکه یک آیه نیز کفایت میکند و رد این احادیث و یا تأویل اینها معنی ندارد و بلکه به قرینه اینها قرائت یک سوره تمام حمل میشود بر استحباب.

✍ و اما قرائت دو سوره بعد از فاتحه در یک رکعت در نماز واجب پس کراهت دارد نه این که جایز نیست. چنانکه؛

در تهذیب از زراره روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که مکروه است قرائت دو سوره در نماز واجب اما نماز نافله پس عیب ندارد.

• تهذیب ج ٢ ص ٧٢ ح ٢۶٧

و در کافی و تهذیب و سرائر از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

كراهت دارد قرائت دو سوره در یک رکعت در نماز فریضه و در نافله عیب ندارد.

• کافی ج ۳ ص ٣١۴ یا ١٧۶ ب ١٨٧ ح ١٠
• تهذيب ج ٢ ص ٧٠ ح ٢۵٨
• استبصار ج ١ ص ٣١٧ ح ١١٨٠
• مستطرفات السرایر ج 3 ص 614 ح 3

و در تهذیب از علی بن یقطین روایت کرده که از حضرت کاظم ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از قرائت دو سوره در یک رکعت در نماز واجب و در نماز نافله؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩۶ ح ١١٩٢
• استبصار ج ۱ ص ٣١٧ ح ١١٨١

و در سرائر از زراره روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که دو سوره در یک رکعت در نماز واجب اگر قرائت نکنی افضل است.

• مستطرفات السرایر ج 3 ص 586 ح 8

✍و این احادیث صراحت دارد در کراهت دو سوره را قرائت کردن و افضل بودن قرائت یک سوره در یک رکعت در نماز واجب و تأویل اینها و اعراض از اینها معنی ندارد و دلیل واضح بر اینکه در نماز واجب قرائت دو سوره و یا نصف سوره عیب ندارد چند حدیث دیگر است. از آن جمله؛

‌

در تهذیب از شحام روایت کرده؛

که حضرت باقر ^{علیه السلام} با ما نماز صبح را گذاردند و در یک رکعت، سوره ی « و الضحی » و سوره ی « الم نشرح » قرائت کردند.

• تهذیب ج ٢ ص ٧٢ ح ٢۶۶
• استبصار ج ۱ ص ٣١٧ ح ١١٨٢

و ایضاً در تهذیب از شحام روایت کرده؛

که حضرت باقر ^{علیه السلام} با ما نماز گذاردند و در رکعت اول، سوره ی « و الضحی » و در رکعت دوم، سوره ی « الم نشرح» قرائت کردند .

• تهذیب ج ٢ ص ٧٢ ح ٢۶۴
• استبصار ج ۱ ص ٣١٧ ح ١١٨٣

و در خرایج از داود رقی روایت کرده؛

که بعد از طلوع صبح حضرت صادق ^{علیه السلام} مرا در طرف راست خود قرار داده و اذان و اقامه صبح را گفت و در رکعت اول، سوره ی « الحمد » و « والضحی » و در رکعت دوم « الحمد » و« قل هو الله » قرائت کردند.

• خرائج و جرايح ج ۲ ص 630

و در ثواب الاعمال از ابوبصیر روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

هر که در نمازهای واجب « الم تر کیف » را قرائت نماید، شهادت میدهد برای او تمام اشیاء بر این که او از جمله نمازگذارندگان است.

• ثواب الاعمال ج ۱ ص 126

و در مجمع البیان و محقق در شرایع فرموده‌اند؛

که سوره ی « والضحی » و« الم نشرح » یک سوره است و سوره ی « الم تر کیف » و« لایلاف » یک سوره است.

• مجمع البیان ج ۵ ص ۵۴۴
• شرایع محقق ج ۱ ص 73

✍ پس اگر این دو سوره درواقع یک سوره است، پس آنحضرت هر یک را در یک رکعت قرائت کرده،

✍ و اگر هر یکی از اینها درواقع یک سوره است، پس آنحضرت در روایت شحام دو سوره را در یک رکعت قرائت کرده است.

✍ و از این واضح میشود که قرائت دو سوره و یا نصف سوره در نماز واجب ضرر ندارد.

✍ و اما عدول کردن از سوره به سوره ی دیگر، پس عیب ندارد مگر در سوره ی « قل هو الله » و « قل یا ایها الكافرون » زیرا که در این دو سوره کراهت دارد. چنانکه؛

در کافی و تهذیب از عمروبن ابونصر روایت کرده اند که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

که کسی در نماز اراده داشته که یک سوره قرائت نماید و« قل هو الله » و« قل یا ایها الكافرون » قرائت نموده؟

حضرت فرمود؛ از هر سوره رجوع میکند مگر از این دو سوره.

• کافی ج ۳ ص ٣١٧ یا ١٧٨ ب ١٨٧ ح ٢۵
• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٠ ح ١١۶۶

و در تهذیب از حلبی روایت کرده که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

که کسی در نماز صبح « قل هو الله احد » را قرائت نمود؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد و هر که شروع نماید به سوره ای و بعد از آن اراده کند عدول کردن را از آن، پس ضرر ندارد مگر سوره « قل هو الله احد » که از آن رجوع نکند به غیر آن و هکذا « قل یا ایها الكافرون ».

• تهذیب ج ٢ ص ١٩٠ ح ٧۵٣

و ایضاً در تهذیب از عبید بن زراره روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} پرسيدم؛

که کسی اراده داشت که سوره ای قرائت نماید در نماز و غیر از آن را قرائت کرد.

حضرت فرمود؛ جایز است رجوع نمودن تا این که دو ثلث آن را قرائت نمايد.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٣ ح ١١٨٠

قرائت آیات سجده واجب

✍ و اما قرائت نمودن سوره ی سجده در نماز واجب پس عیب ندارد. چنانکه؛

در کافی و تهذیب از حلبی روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردند؛

از کسی که در نماز، آخر سوره‌ آیه ی سجده را قرائت کند؟

حضرت فرمود؛ سجده میکند و بعد از برخواستن، سوره ی فاتحه را قرائت میکند و بعد از آن رکوع مینماید و سجده میکند.

• کافی ج ۳ ص ٣١٨ یا ١٧٩ ب ١٨٨ ح ۵
• تهذیب ج ٢ ص ٢٩١ ح ١١۶٧
• استبصار ج ۱ ص ٣١٩ ح ١١٨٩

✍ و مثل این حدیث است حدیث سماعه.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٢ ح ١١٧۴

و در تهذیب از وهب از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت امیرالمومنین ^{علیه السلام} فرموده؛

زمانی که آیه ی سجده در آخر سوره واقع شد، کفایت می کند برای تو اینکه بعد از قرائت آن به رکوع بروی.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٢ ح ١١٧٣
• استبصار ج ۱ ص ٣١٩ ح ١١٩٠

✍ و از این دو حدیث ظاهر میشود که شخص نمازگذار اختیار دارد یا این که بعد از قرائت آیه ی سجده در نماز سجده کند و یا این که به رکوع رود و بعد از آن سجده نماید و نماز را تمام بکند.

و در تهذیب از عمار روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم؛

که کسی در نماز واجب سوره ی سجده قرائت نماید چطور بکند؟

حضرت فرمود؛ زمانی که به محل سجده برسد، آیه ی سجده را قرائت نکند و اگر میل داشته باشد آن سوره را ترک بکند و سوره ی دیگر قرائت نماید.

• تهذیب ج ٢ ص ٢٩٣ ح ١١٧٧

✍ و از این حدیث ظاهر میشود که شخص نمازگذار اختیار دارد بعد از قرائت سوره ی سجده یا اینکه آیه ی سجده را قرائت نکند و سوره را تمام نماید و یا این که از آن سوره عدول بکند به سوره ی دیگر.

✍ و در بعضی احادیث فرموده اند که سوره ی سجده را در نماز واجب قرائت مکن و جهت آن این است که زحمت دارد زیرا که یا عدول خواهد کرد و یا آیه ی سجده را ترک خواهد نمود و یا در اثناء نماز سجده خواهد کرد و یا بعد از تمام کردن سوره رکوع خواهد نمود و اکتفاء خواهد کرد به سجده ی نماز و به جای آوردن یکی از اینها زحمت و زیادت در نماز است، نه این که قرائت سوره ی سجده در نماز حرام باشد و یا نماز باطل شود که بعضی علماء گفته اند. زیرا که اگر حرام می بود در این احادیث بیان کیفیت سجده کردن و عدول نمودن و غیر از اینها را نمی فرمودند.

در قرب الإسناد از علی بن جعفر ^{علیه السلام} از حضرت کاظم ^{علیه السلام} روایت کرده که از آن حضرت پرسیدم؛

که کسی در نماز سوره ی « النجم » قرائت میکند، آیا بعد از تمام سوره رکوع بکند و یا اینکه قبل از رکوع، سجده نماید و بعد از سجده برخیزد و سوره‌‌ی دیگر قرائت نماید؟

حضرت فرمود؛ سجده بکند و بعد از آن برخیزد و سوره ی فاتحه را قرائت نماید و به رکوع برود و این سجده در نماز واجب زیاده شد و بعد از این در نماز واجب سوره ی سجده قرائت نکند.

• قرب الإسناد ص 202 ح 776
• مسائل علی بن جعفر عليه السلام ص ١٨۵ ح ٣۶۶
• وسائل ج ۶ ص ١٠۶

✍ و از این حدیث نهی از قرائت سوره سجده معلوم نمیشود و بلکه از جهت سهل شدن کار نمازگذار است.

قرائت مکرر یک آیه ی سوره در نماز واجب ایرادی ندارد

و در کافی از زهری روایت کرده ؛

که حضرت سید ساجدین ^{علیه السلام} وقتی که در نماز« مالک یوم الدین » را قرائت میکرد مکرر مینمود این آیه را و نزدیک میشد که بمیرد.

• کافی ج ٢ ص ۴۴٠ یا ٣٣٣ ب ٢٧٠ ح ١٣

و در قرب الإسناد از علی بن جعفر ^{علیه السلام} روایت کرده که از حضرت کاظم ^{علیه السلام} سوال کردم؛

از کسی که نماز فریضه میگذارد و بر آیه ی عذاب میرسد و گریه میکند و آیه را مکرر مینماید، چطور است؟

حضرت فرمود؛ آیات را مکرر بکند و اگر گریه آمد عیب ندارد.

• مسائل علی بن جعفر عليه السلام ص ١۶٧ ح ٢٧۶

و اما در اینکه فراموش کردن سوره حمد نماز را باطل نمیکند

و در فقیه از زراره روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

هر که ترک بکند قرائت را با عمد اعاده باید کند نماز خود را و هر که نسیان ( فراموش ) نماید قرائت را چیزی نیست برای او.

• فقیه ج ۱ ص ٢٢٧ ح ١٠٠٣
• تهذیب ج ٢ ص ١۶٢ ح ۶٣۵
• استبصار ج ۱ ص ٣١٣ ح ١١۶٣

و در کافی از ابوبصیر روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم؛

کسی که فاتحه را نسیان نماید؟

حضرت فرمود؛ مادامی که به رکوع نرفته اعاده میکند آن را.

• کافی ج ۳ ص ٣۴٧ یا ١٩٧ ب ٢٠١ ح ٢

و در کافی و تهذیب از ابن حازم روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} پرسيدم؛

که نماز واجب گذاردم و در تمام نماز قرائت را فراموش نمودم.

حضرت فرمود؛ آیا رکوع و سجده ها را بجای آوردی؟

گفتم؛ بلی.

حضرت فرمود؛ نماز تو تمام شده اگر نسیان کرده باشی.

• کافی ج ۳ ص ٣۴٨ یا ١٩٧ ب ٢٠١ ح ٣
• تهذیب ج ٢ ص ١۴۶ ح ۵٧٠

و اما در اینکه رعایت مکان جهر و اخفات استحباب دارد و عدم رعایت مکان آن باعث بطلان نماز نمیشود

✍ و اما جهر و اخفات پس آنها استحباب دارد؛

به صراحت آیه شریفه « وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا ‌‌»

سوره اسراء آیه ١١٠

✍ چنان که در ترجمه این آیه با بعضی احادیث که در اول ماده ذکر شد.

✍ و دلیل دیگر بر عدم وجوب جهر و اخفات حدیث صحیح علی بن جعفر ^{عليه السلام} است از حضرت کاظم ^{علیه السلام} که در تهذیب و قرب الإسناد روایت کرده اند که سوال کردم از آن حضرت؛

که کسی نماز فریضه به جای میآورد، آن نمازی که در آن جهر میشود که آیا جایز است برای او که جهر نکند؟

حضرت فرمود؛ اگر خواسته باشد جهر میکند و اگر خواسته باشد جهر نمیکند.

• تهذیب ج ٢ ص ١۶٢ ح ۶٣۶
• استبصار ج ۱ ص ٣١٣ ح ١١۶۴
• قرب الإسناد ص 205 ح 796

✍و این حدیث موافق قرآن است.

و در فقیه و علل الشرایع و عیون از فضل بن شاذان روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} فرمود؛

علت این که در بعضی نمازها جهر و در بعض آنها اخفات قرار داده شده، آن نمازهایی که در اوقات تاریک است ثابت است در آنها جهر تا اینکه بداند عبور کننده که در آنجا جماعت است و او نیز اگر خواسته باشد نماز بگذارد. زیرا که مرور کننده هر گاه او را ندیده باشد در تاریکی صدای نماز او را میشنود و اما آن نمازهایی که در روز است در آنها جهر نیست. زیرا که نماز گذار دیده میشود، و احتیاج به صدای او ندارد.

• فقیه ج ۱ ص ٢٠۴ ح ٩٢٧
• علل الشرایع ص ٢۶٣ ب ١٨٢ ح ٩
• عیون الاخبار ج ٢ ص ١٠٩ ب ٣۴ ح ١

✍ و از این حدیث ظاهر می شود که علت جهر نمودن نماز مغرب و عشاء و صبح شنیده شدن صدای نماز گذار است، و نبودن جهر در نماز ظهر و عصر دیده شدن خود نماز گذار بوده، و این علت در همه جا موجود نمیشود، و بلکه در آنجا است که آنحضرت فرموده.

و در عیون از رجا بن ابوضحاک روایت کرده؛

که حضرت رضا ^{علیه السلام} در نماز مغرب و عشاء و نماز شب و شفع و وتر و نماز صبح جهر میکرد و در نماز ظهر و عصر اخفات مینمود.

• عیون الاخبار رضا ج ٢ ص ١٨٢
• وسائل ج ۶ ص ٨۵ ح ۵

✍ و از این حدیث وجوب جهر و اخفات معلوم نمیشود. زیرا که اگر جهر واجب شود باید در نماز شب و شفع و وتر نیز واجب باشد و حال اینکه جهر در نماز شب و شفع و وتر استحباب دارد، به اجماع علماء و احادیث معتبره.

✍ و عمده دلیل قائل شونده بر وجوب جهر و اخفات حدیث زراره است که در فقیه روایت کرده که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سوال کرد؛

که کسی نماز خود را جهر کرد در آن جایی که لایق نبوده جهر نمودن و اخفات نموده در آن محلی که لایق نبوده اخفات کردن؟

حضرت فرمود؛ اگر هر یکی از اینها را با عمد کرده باشد نماز آن کس نقض میشود و بر ذمه ی او است اعاده ی نماز و اگر این طور بکند از نسیان و سهواً و یا جاهل باشد پس از برای او اعاده نیست و نماز او تمام است.

• فقیه ج ۱ ص ٣۴۴ ح ١٠٠٣
• تهذبب ج ٢ ص ١۶٢ ح ۶٣۵

✍ و جواب از این حدیث این است که؛

✍ اولا این مخالف قرآن است که فرموده « وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا ‌‌» و در احادیث بسیار فرموده اند که هر حدیثی که مخالف باشد با قرآن آن را طرح بکنید و به آن عمل نباید کرد.

✍ ثانیاً این حدیث مخالف است با حدیث صحیح علی بن جعفر ^{علیه السّلام} از برادرش حضرت کاظم ^{علیه السلام} چنان که گذشت و در حدیث حضرت کاظم ^{علیه السلام} احتمال تقیه کمتر است. زیرا که آنحضرت بر برادرش علی ^{علیه السلام} فرمود؛ که در جهر نماز اختیار دارد.

✍ و ثالثاً حدیث زراره شاید در آنجا بوده که حضرت رضا ^{علیه السّلام} فرمود؛ در علت جهر و اخفات که نماز مغرب و عشاء و صبح در وقت ظلمت و تاریکی است باید جهر شود تا عبور کنندگان بدانند و صدمه به او نرسانند و نماز ظهر و عصر در تاریکی نیست و در روز است و عبور کنندگان نماز گذار را میبینند و احتیاجی بر جهر کردن قرائت ندارد تا اینکه اهل قافله بشنوند.

✍ و رابعا نقض نماز و اعاده ی آن در این حمل میشود بر استحباب. زیرا که در اکثر احادیث به مجرد ترک یک امر مستحب امر فرموده اند به اعاده ی نماز چنانکه بعضی از آنها در مواد سابقه مذکور شد.

✍ و با وجود این احتمال در این حدیث چه طور ممکن میشود قائل شدن به وجوب جهر و اخفات و باطل بودن نماز در صورت ترک آن با بودن این قول ضد قرآن و ضد حدیث صحیح حضرت کاظم ^{علیه سلام} و نبودن علت جهر و اخفات در منازل و مساجد و در غیر محل عبور و مرور مردمان که در حدیث حضرت رضا ^{علیه السّلام} در بیان علت گذشت.

‌