در احکام غسل جنابت و غیر جنابت و حکم وضو بعد از غسل جنابت؛
قاعده کلی از احکام غسل جنابت و غیر جنابت و حکم وضو بعد از غسل جنابت
💡 بدان که در باب وجوبیت غسل جنابت و علت و کیفت آن در ماده ی قبلی به طور کامل احادیث آن نگاشته شده و بیان از آنها شده این که غسل جنابت از اوجب واجبات شرعیه است و آن هم عبارتست از رسانیدن آب به تمام بدن ، چه در جنابت و یا جمعه و غیر از آنها و همچنین در ماده ی قبلی دانستیم که در غسل ترتیبی رعایت ترتیب لازم نیست اینکه اول سر را و بعد از آن طرف راست را و بعد از آن طرف چپ را بشوید، بلکه مقصود رساندن آب است به تمام بدن به هر نحو که باشد و بهتر است که از بالا به پائین شستن است چنانکه در حدیث وارد شده « اغسل من القرن الى القدم » و عدم رعایت ترتیب راست و چپ باعث بطلان غسل نمیشود رجوع شود به ماده قبلی.
منهیات شخص جنب و حایض
💡 اما در این ماده در باب احکام غسل جنابت بدان که شخص جنب و همچنین زن حایض را در احادیث منع فرموده اند از درنگ کردن در مساجد و مرور نمودن در مسجد مکه و مدینه و همچنین در مشاهده حضرات ائمه علیهم السلام؛ و همچنین منع فرمودند از مس آیات قرآن اما میتوانند با یک پارچه تمیز قرآن را باز کرده و بخوانند مگر آیات سجده ی واجبه را.
اما حکم وضو بعد از غسل جنابت و غیر جنابت
💡 بدان که وضو بعد از غسل و قبل از آن بدعت و گناه است چون در احادث صحیحه اجازه وضوء گرفتن بعد از غسل و قبل از آن را نفرمودند غسل چه واجب باشد و یا مستحب از وضوء کافی است و حکم همه اغسال کفایت کردن است از وضوء و وضوء با غسل بدعت است؛ اگر در ادامه به احادیث شریفه دقت کنید جناب همدانی از حضرت امام علی النقی علیه السلام از وضوء برای نماز در غسل جمعه سوال کرده و آن حضرت اجازه وضوء گرفتن بعد از غسل جمعه را هم نداده و فرمود که ؛ وضوء نیست در غسل جمعه و نه در غیر غسل جمعه برای نماز.
نکته ؛ عزیزان من غسل و وضوء و تیمم هر سه مورد جزو طهارات هستند و غسل در میان این ها از لحاظ طهارت و پاکی در جایگاه بالایی قرار دارد بدون شک چرا، چون در غسل تمام بشره شسته میشود ولی در وضوء دو شستن داریم و دو مسح کردن؛ پس زمانی که غسل ما را طاهر میکند چه نیاز است به وضوء ؛ امام محمد باقر علیه السلام فرمودند که کدام وضوء پاک تر است از غسل.
💡 و اینکه اگر در یک زمان واحد چند غسل به گردن داشته باشیم یک غسل از همه ی آنها کفایت میکند چنانکه در احادیث فرمودند.
✍ عالم بزرگوار مرجع عالیقدر سید حسین عرب باغی رحمت الله علیه طبق آیات و احادیث صحیحه از کتب اربعه در کتاب قانون الاسلام جلد دوم و قواعد الاسلام جلد دوم در بیان این باب قلم زده که در ادامه با دقت مطالعه کنید …

آیه شریفه در مورد احکام غسل جنابت و تفسیر از آن
✅️ قال الله تعالی؛
« وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا ».
یعنی « در حال جنابت به مسجد داخل نشوید برای درنگ کردن مادامی که غسل نکرده اید، مگر اینکه از مسجد عبور و مرور بکنید که مرور کردن در حال جنابت از مسجد عیب ندارد. »
- سوره نساء آیه ۴۳
✅️ در تفسیر قمی و در عیون الاخبار از زراره و محمد بن مسلم روایت کردهاند که به حضرت باقر علیه السلام گفتیم؛
که آیا حایض و جنب به مسجد داخل میتوانند بشوند یا نه؟
حضرت فرمود؛ زن حایض و شخص جنب داخل نمیشوند به مسجد، مگر اینکه مرور نمایند. بدرستیکه خداوند فرموده؛ « وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا »
- تفسیر قمی ج ۱ ص ۱۳۹ | عیون الاخبار رضا ج ۱ ص ۲۳۲
احادیث در مورد شخص جنب و عدم درنگ کردن آن در مساجد
✅️ و در کافی از ابو حمزه روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
زمانی که مردی در مسجد الحرام و یا در مسجد مدینه به خواب رود و محتلم شود و جنابت به او برسد، پس تیمم بکند و راه نرود در این دو مسجد، مگر با تیمم، تا خارج شود و بعد از آن غسل بکند و همچنین است حایض زمانی که در آنها حایض شود چنین میکند و عیب ندارد مرور کردن آنها در سایر مساجد و باید ننشینند در سایر مساجد.
- کافی ج ۳ ص ۷۳ ح ۱۴
✍ و در این دو حدیث حکم جنب و حایض یکی شده، و هر دو را منع فرموده اند از درنگ کردن در مساجد و مرور نمودن در مسجد مکه و مدینه، و صریح آیه و حدیث اول دلیل است بر این که از برای جنب و حایض درنگ کردن جایز نیست و اگر با تیمم جایز بود، هر آینه میفرمودند چنانکه تیمم را در مسجد مکه و مدینه فرمودند و بلکه جایز بودن جلوس را منوط کردند به غسل نمودن و یکی از احکام جنب و حایض این بود؛
✍و این حکم در مشاهد حضرات ائمه علیهم السلام نیز وارد شده؛ چنانکه؛
احادیث در مورد شخص جنب و عدم داخل شدن آن بر حرم مطهر اهل بیت علیهم السلام
✅️ در بصائر الدرجات و ارشاد مفید و قرب الإسناد به طریق متعدده روایت کرده اند از ابو بصیر که داخل شدم به منزل حضرت صادق علیه السلام در حال جنابت؛ فرمود؛
ای ابوبصیر! آیا ندانسته ای که جنب به خانه انبیاء علیهم السلام و اولاد انبیاء علیهم السلام داخل نمیشود، پس من حیا نمودم و برگشتم ( تا آخر حدیث بالفاظ مختلفه ).
- بصائر الدرجات ص ۲4۱ ح 23 | ارشاد ص ۲۷۳ | قرب الاسناد ص ۲۱
✍و مثل این است حدیث اعرابی در کتاب خرایج؛
که جنب به خدمت حضرت امام حسین علیه السلام داخل شد و آن حضرت او را نهی فرمود.
- خرایج و جرائح ص ۲4۶
احادیث در مورد اینکه شخص جنب و حایض مس نکنند نام خداوند و خط قرآن را
✍ و یکی از احکام جنب و حایض این است که مس نکنند نام خداوند و خط قرآن را و آیه سجده را قرائت ننمایند؛ چنانکه؛
✅️ در تهذیب از عمار روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
مس نکند جنب درهم و دینار را که در آنها نام خداوند باشد.
- تهذیب ج ۱ ص ۳۱ ح ۸۲
✅️ و در تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
که جنب و حایض قرآن را با ثوب باز میکنند و قرائت مینمایند آن چه بخواهند مگر سجده را.
- تهذیب ج ۱ ص ۳۱
✅️ و در روایت علل از زراره از حضرت باقر علیه السلام است که فرمود؛
جنب و حایض قرآن را قرائت میکنند آنقدر که میخواهند مگر سجده را؛ و مراد از سجده، آیه سجده است در چهار سوره.
- علل الشرایع ص ۲۸۸ ح ۱
« چهار سوره که سجده واجب دارد:
خادم اهل بیت علیهم السلام
●سوره نجم آیه ۶۲؛
●سوره علق آیه ۱۹؛
●سوره سجده (الم تنزیل) آیه ۱۵؛
●سوره فصلت آیه ۳۷؛ »
✍و بعضی از علما سوره سجده فرموده.
احادیث در مورد اینکه وضو بعد از غسل و قبل از آن بدعت است
✍ و یکی از احکام غسل، کفایت کردن از وضوء است، هر چندیکه غسل جنابت نباشد؛ چنانکه؛
✅️ در تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
غسل کفایت میکند از وضوء و کدام وضوء پاک تر است از غسل.
- تهذیب ج ۱ ص ۱۳۹ ح ۳۹۵ | استبصار ج ۱ ص ۱۲۶ح ۴۲۷
✅️ در تهذیب ازعبدالرحمن همدانی روایت کرده که او نوشت به حضرت امام علی النقی علیه السلام و سؤال کرد؛
از وضوء برای نماز در غسل جمعه؟
پس آن حضرت مرقوم فرمود؛ که وضوء نیست در غسل جمعه و نه در غیر غسل جمعه برای نماز.
- تهذیب ج ۱ ص ۱۴۱ ح ۳۹۷ | استبصار ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۴۳۱
✅️ در تهذیب از عمار روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام سؤال کردند؛
از کسیکه غسل میکند از جنابت و یا برای جمعه و یا از جهت عید ،آیا از برای آن کس وضوء لا زم است قبل از غسل و یا بعد از آن ؟
پس آن حضرت فرمود؛ نه، وضو ندارد با این غسل ها ،نه قبل از آنها و نه بعد از آنها و غسل کفایت است و همچنین است حال زن زمانی که غسل کرد از حیض و یا از غیر حیض از برای آن زن وضوء نیست ،نه قبل از غسل و نه بعد از آن و کافی است برای او همان غسل.
- تهذیب ج ۱ ص ۱۴۱ ح ۳۹۵ | استبصارج ۱ ص ۱۲۷ ح ۴۳۲
✅️ در تهذیب از حماد روایت کرده از حضرت صادق علیه السلام؛
در کسیکه غسل می کند برای جمعه و یا غیر جمعه ،آیا کفایت می کند او را از وضوء ؟
حضرت فرمود؛ کدام وضوء پاک تر است از غسل ؟
- تهذیب ج ۱ ص ۱۴۱ ح ۳۹۹ | استبصار ج ۱ ص ۱۲۷ ح ۴۳۳
✅️ در تهذیب از محمد بن احمد روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
وضو قبل از غسل و بعد از آن بدعت است.
- تهذیب ج ۱ ص ۱۴۱ ح ۳۹۹ | استبصار ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۴۳۰
✅️ و در کافی و تهذیب از عبد الله بن سلیمان روایت کرده اند که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
که وضو بعد از غسل بدعت است.
- کافی ج ۳ ص ۴۵ ح ۱۲ | تهذیب ج ۱ ص ۱۴۰ ح ۳۹۵
✅️ و در کافی گفته روایت شده؛
که کدام وضوء پاک تر است از غسل.
- کافی ج ۳ ص ۴۵ ح ۱۳
✅️ در تهذیب از سلیمان بن خالد روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
وضو بعد از غسل بدعت است.
- کافی ج ۳ ص ۴۵ ح ۱۲ | تهذیب ج ۱ ص ۱۴۰ ح ۳۹۵
✅️ محقق صاحب شرایع در معتبر گفته که با طرق متعدده از حضرت صادق علیه السلام روایت شده؛
که وضو بعد از غسل بدعت است.
- معتبر ج 1 ص 196
✅️ و در فقیه روایت کرده؛
که کسی در اول ماه رمضان جماع نمود و غسل را فراموش کرد تا این که ماه رمضان تمام شد؟
آنحضرت فرمود؛ لازم است بر او غسل کردن و قضا نمودن روزه و نماز خودش را، مگر این که غسل جمعه کرده باشد و هر گاه غسل جمعه نموده ،قضا می کند نماز و روزه خود را تا به آن جمعه و بعد از آن جمعه دیگر قضا ندارد ،از جهت این که غسل جنابت را غسل جمعه کفایت کرده است .
- فقیه ج 2 ص 119 ح 1896
و اما اینکه یک غسل از همه ی غسل ها کفایت میکند
✅️ در کافی و تهذیب و سرائر از زراره روایت کرده اند که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
زمانی که بعد از صبح غسل نمودی ،آن غسل تو کافی است برای جنابت و جمعه و عرفه و قربانی کردن و سر تراشیدن و ذبح کردن در منیٰ و زیارت کردن و زمانی که جمع شد حقوق زیاد بر ذمّه تو، کفایت می کند یک غسل از همه آنها؛
و بعد از آن فرمود؛ و همچنین است زن ،کافی است برای او یک غسل برای جنابت و احرام و جمعه و حیض و عید او.
- کافی ج ۳ ص ۲۹ ح ۱ | تهذیب ج ۱ ص ۱۰۷ ح ۲۷۹
✍و از این احادیث معلوم شد که هر غسل چه واجب باشد و یا مستحب از وضوء کافی است و حکم همه اغسال کفایت کردن است از وضوء و وضوء با غسل بدعت است.
همچنین بخوانید : احکام غسل جنابت را در کتاب قواعد الاسلام جلد دوم و قواعد الدین جلد 1 و اساس الاسلام این عالم بزرگوار.
دسترسی به اسناد احادیث موجود در این ماده
دوستان عزیز شما میتوانید توسط لینک ها ذیل به متن های عربی احادیث این ماده دسترسی داشته باشید فقط کافیه لینک کتاب مربوطه را باز کنید و جلد و صفحه هر حدیث را که در ذیل هر حدیث شریف در این ماده موجود هست را وارد کرده و به متن عربی حدیث مربوطه دسترسی پیدا کنید.
کتاب کافی | کتاب تهذیب | کتاب فقیه | تفسیر قمی | بصائر الدرجات | خرایج و جرائح | علل الشرایع | معتبر