لباس نمازگزار
ماده بیستم در حکم لباس نمازگزار است؛
قال الله تعالی؛
« يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْر»
یعنی؛ « ای اولا حضرت آدم علیه السلام ما برای شما پوششی و ساتر عورت فرستادیم به سبب آمدن باران و آب و هوا که پنبه و کتان و غیر از آنها از زمین میروید و بر شما ساتر عورت میشود و نیز لباس زینت به شما داده ایم و لباس تقوی که لباس کار است و پوشش شغل و عمل است و باعث تواضع است و خوبتر است از لباس زینت.»
سوره اعراف آیه ٢۶
و ایضاً فرموده؛
« يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِد »
یعنی؛« ای فرزندان آدم لباس زینت خود را بپوشید در وقت هر نماز؛ » چنانکه در تفسیر وارد شده.
سوره اعراف آیه ٣١
و در کافی و تهذیب از زراره روایت کرده اند که از حضرت صادق علیه السلام سوال کرد؛
از نماز گذاردن در پوست روباه و فنک و سنجاب و غیره از این ها از موی و وبر حیوانات؟
آن حضرت یک کتاب آورد که املای حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله بود؛
که نماز در موی و وبر(پشم) و پوست و بول و فضله و شیر و هر چیزی از آنها باطل است و قبول نیست تا این که نماز بگذاری در غیر از این ها از آنچه گوشت آن را خداوند حلال فرموده.
و بعد از آن فرمود؛
ای زراره این گفته شده از پیغمبر صلی الله علیه و آله است و این را حفظ کن، و اگر لباس تو از آن حیوانات باشد که گوشت آنها خورده میشود، پس نماز در موی و وبر(پشم) و پوست و بول و فضله و شیر و هر چیزی از آن ها جایز است، زمانی که بدانی تذکیه شدن آنها را که با ذبح کردند تذکیه کرده‌اند، و اگر نماز تو در غیر این حیوانات باشد که از خوردن گوشت آنها نهی شده و حرام گردیده پس نماز باطل است، چه تذکیه شده باشد، و یا نباشد.
کافی ج ۳ ص ٣٩٧ یا ٢٢۵ ب ٢٣١ ح ١
تهذیب ج ٢ ص ٢٠٩ ح ٨١٨
وسائل ج ۴ ص ٣۴۵ ح ب ٢ ح ۱
✍و در این حدیث پوست فنک و سنجاب و غیر اینها را جایز نفرموده‌اند و حال اینکه از آنها حیوانات دریا است و خون جهنده ندارند.
✍پس عموم این حمل میشود به کراهت زیرا که نماز در اجزاء حیوانات دریا و آن حیواناتی که خون جهنده ندارد باطل نیست بصریح احادیث بسیار.
و در تهذیب از ابراهیم همدانی روایت کرده که به حضرت صادق علیه السلام نوشتم؛
که به لباس من از وبر و موی آن حیوانی که گوشت آن خورده نمیشود میچسبد، آیا نماز در آن بدون ضرورت و تقیه چطور است؟
پس نوشت؛ جایز نیست.
تهذیب ج ٢ ص ٢٠٩ ح ٨١٩
استبصار ج ۱ ص ٣٨۴ ح ١۴۵۵
وسائل ج ۴ ص ٣۶۴ ح ١
✍و این حدیث نیز حمل میشود به کراهت به قرینه‌ای احادیث دیگر که از آنها است حدیث وشاء در تهذیب؛
حضرت صادق علیه السلام مکروه میداشت نماز را در وبر هر حیوانی که گوشت آن ماکول نبوده است.
و حدیث ابن راشد در تهذیب که به حضرت جواد عليه السلام گفتم؛
چه میفرمایید در کرک ها و در کدام آنها نماز صحیح است؟
حضرت فرمود؛ کدام کرک ها را میگویی؟
گفتم؛ پوست فنک و سنجاب و سمور را میگویم.
حضرت فرمود؛ نماز بگذار در فنک و سنجاب، و در سمور نماز نگذار.
گفتم؛ پوست روباه چطور ؟
حضرت فرمود؛ نمیشود، ولکن بعد از نماز آن را بپوش.
کافی ج ۳ ص ۴٠٠ یا ٢٢٧ ب ٢٣١ ح ١۴
تهذیب ج ٢ ص ٢١٠ ح ٨٢٢
استبصار ج ۱ ص ٣٨۴ ح ١۴۵٧
وسائل ج ۴ ص ٣۴٩ ب ٣ ح ۵
و حدیث مقاتل در کافی و تهذیب که سوال کردم از حضرت کاظم علیه السّلام؛
از نماز گزاردن در پوست سمور و سنجاب و روباه؟
حضرت فرمود؛ در آنها خیر نیست مگر سنجاب، زیرا که آن حیوانی است که گوشت حیوان نمیخورد.
کافی ج ۳ ص ۴٠١ یا ٢٢٨ ب ٢٣١ ح ١۶
استبصار ج ۱ ص ٣٨۴ ح ١۴۵۶
وسائل ج ۴ ص ٣۴٨ ب ٣ ح ٢
و از آنها است حدیث قاسم خیاط در فقیه که حضرت کاظم علیه السلام فرمود؛
هر حیوانی که ورق و علق بخورد، پس نماز در پوست آن عیب ندارد و آن حیوان که میته بخورد نماز در پوست آن نگذار.
فقیه ج ۱ ص ١۶٨ یا ١٨٣ ح ٧٩۴
وسائل ج ۴ ص ٣۵۴ ب ۶ ح ٢
و حدیث ابن سمط در کافی که نوشته‌ی محمد بن ابراهیم خواندم که به حضرت کاظم علیه السلام نوشته بود و سوال کرده بود؛
از نماز در فنک؟
حضرت فرمود؛ عیب ندارد.
و سوال کرده بود؛ از نماز در پوست خرگوش؟
حضرت فرموده بود؛ مکروه است.
کافی ج ۳ ص ۴٠١ یا ٢٢٧ ب ٢٣١ ح ١۵
و حدیث یحیی بن عمران در فقیه گفت نوشتم به حضرت جواد عليه السلام؛
که در سنجاب و فنک و خز بدون تقیه چه میفرماید؟
و نوشته بود؛ در آنها نماز بگذار.
فقیه ج ۱ ص ١٧٠ یا ١٨۵ ح ٨٠٨
✍و از این احادیث و امثال اینها معلوم میشود که نماز در وبر و موی و پوست و بول و فضله‌ی آن حیوانی که نجس نیست هر چند که گوشت آن خورده نمیشود مکروه است مثل فنک و سنجاب و خز و خرگوش و جمیع حیوانات دریا و حشرات صحرا.
✍و باطل بودن نماز منحصر است بر پوست درندگان از وحوش و طیور. چنانکه؛
چنانکه در کافی از اسماعیل بن سعد روایت کرده که از حضرت کاظم علیه السلام سوال کردم؛
از نماز گذاردن در پوست درندگان؟
حضرت فرمود؛ نماز نگذار در آن ها.
کافی ج ۳ ص ۴٠٠ یا ٢٢٧ ب ٢٣١ ح ١٢
تهذیب ج ٢ ص ٢٠۵ ح ٨٠١
و در فقیه و تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده اند که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم؛
از پوست میته که آیا در آن نماز صحیح است اگر دباغی بوده باشد؟
حضرت فرمود؛
اگر هفتاد مرتبه دباغی شود، نماز در آن درست نیست.
فقیه ج ۱ ص ١۶٠ یا ١٧۵ ح ٧۴٩ یا ٧۵٠
تهذیب ج ٢ ص ٢٠٣ ح ٧٩۵
وسائل ج ۴ ص ٣۴٣ ب ١ ح ۱
و در فقیه از جعفر بن محمد روایت کرده که پدرم از حضرت کاظم علیه السلام پرسيد؛
که کُرک و کفش را میپوشم و در آنها نماز میگذارم و نمیدانم که آنها تزکیه شده‌اند یا نه؟
حضرت فرمود؛عیب ندارد.
فقیه ج ۱ ص ٢٨۵ یا ١٨٢ ح ٧٩٣
و در کافی و تهذیب از اسماعیل بن سعد روایت کرده اند که از حضرت رضا علیه السلام پرسيدم؛
آیا مرد در لباس ابریشم نماز بگذارد؟
حضرت فرمود؛ نمیشود.
کافی ج ۳ ص ۴٠٠ یا ٢٢٧ ب ٢٣١ ح ١٢
تهذیب ج ٢ ص ٢٠۵ ح ٨٠١
و در تهذیب از حلبی روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
هر چیزی که نماز در آن جایز نباشد، یعنی ستر عورت نکند، پس نماز در آن عیب ندارد، مثل بند زیر جامه‌ی ابریشم و عرقچین و کفش و کمربند.
تهذیب ج ٢ ص ٣۵٧ ح ١۴٧٨
و در کافی از بزنطی روایت کرده که از حضرت رضا علیه السّلام سوال کردم؛
از لباسی که از پنبه و ابریشم مخلوط شده و ابریشم آن از پنبه زیادتر است؟
حضرت فرمود؛
نماز در آن عیب ندارد و از برای پدرم چند جبّه از آن ها داشت.
کافی ج ۶ ص ۴۵۵ یا ٢٨۵ ب ٣۵٣ ح ١١
و در تهذیب از نمیری روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
انگشتر حديد زینت اهل دوزخ است و طلا زینت اهل جنت، و خداوند قرار طلا را در دنیا زینت زنان، و حرام فرموده برای مردان انگشتر طلا را و نماز را در آن.
تهذیب ج ٢ ص ٢٢٧ ح ٨٩۴
✍و از این احادیث معلوم شد که لباس نمازگزار باید از پوست میته و از موی و وبر و پوست درندگان نباشد، و از برای مردان انگشتر طلا و حریر و ابریشم نباشد، و این دو برای زن عیب ندارد.
✍و نیز از احادیث معلوم میشود که لباس نمازگزار باید از نجاسات پاک باشد و اگر در لباس متنجس عمداً نماز بگذارد، باطل است و اگر فراموش بکند عیب ندارد؛
چنانکه در کافی و تهذیب از ابو بصیر روایت کرده اند که از حضرت صادق علیه السّلام سوال کردم؛
از کسی که نماز میگذارد و در لباس او منی و یا خون است و نمیداند و بعد از نماز دانست؟
حضرت فرمود؛
نماز او صحیح است و بر او اعاده نیست.
کافی ج ۳ ص ۴٠۵ یا ٢٣٠ ب ٢٣٢ ح ۶
تهذیب ج ٢ ص ٣۶٠ ح ١۴٨٩
استبصار ج ۱ ص ١٨١ ح ۶٣۴
و در تهذیب از عبد الرحمن روایت کرده که از حضرت صادق علیه السّلام سوال کردم؛
کسی که نماز میگذارد و در لباس او فضله‌ی انسان یا گربه و یا سگ بود آیا آن کس نماز را اعاده نماید؟
حضرت فرمود؛
زمانی که ندانسته بود اعاده ندارد.
کافی ج ۳ ص ۴٠۴ یا ٢٣٠ ب ٢٣٢ ح ٢ و ۴٠۶ یا ٢٣١ ب ٢٣٢ ح ١١
تهذیب ج ٢ ص ٣۵٩ ح ١۴٨٧
استبصار ج ۱ ص ۶۳۰
و در کافی و تهذیب از عیص بن قاسم روایت کرده‌اند که از حضرت صادق عليه السلام سوال کردم؛
کسی که در لباس شخصی چند روز نماز گذارده و بعد از آن شخص خبر داد به نماز گذار که آن لباس پاک نبوده نماز آن کس چطور خواهد شد؟
حضرت فرمود؛
اعاده نمیکند او نماز های خود را.
کافی ج ۳ ص ۴٠۴ یا ٢٢٩ ب ٢٣٢ ح ١
تهذیب ج ٢ ص ٣۶٠ ح ١۴٩٠
و در تهذیب از علاء روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم؛
به لباس کسی چیزی میرسد و آن را متنجس میکند و آن کس شستن آن را فراموش میکند و در لباس نماز میگذارد و بعد از آن به خاطرش میرسد که آن لباس پاک نبوده، آیا نمازش را اعاده کند یا نه؟
حضرت فرمود؛
اعاده لازم نیست و نمازش گذشته و بر او نوشته شده ثواب آن.
تهذیب ج ١ ص ۴٢٣ ح ١٣۴۵
استبصار ج ۱ ص ١٨٣ ح ۶۴۲
✍و اما حکم اشخاصی که در بیت الخلا بعد از رفع حاجت، فراموش کند و نجاسات را ازاله نکرده و وضو بگیرد و نماز بخواند…
و در تهذیب از هشام بن سالم روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
کسی که وضو سازد و فراموش کند شستن ذَکَر و آلت رجولیّت خود را و نماز بگذارد، نماز اعاده نمیکند.
تهذیب ج ۱ ص ۴٨ ح ۴٠
استبصار ج ۱ ص ۵۴ ح ١۵٧
و ایضاً از عمار روایت کرده که شنیدم از حضرت صادق علیه السلام می‌فرمود؛
اگر کسی فراموش نماید شستن محل غایط را و نماز بگذارد نمازش را اعاده نمیکند.
تهذيب ج ٢ ص ٢٠١ ح ٧٨٩
و ایضاً از علی بن جعفر روایت کرده که از حضرت کاظم علیه السلام سوال کردم؛
کسی در اثناء نماز به خاطرش رسید که او خود را بعد از داخل شدن به خلاء نشسته؟
حضرت فرمود؛
نماز را قطع میکند و خود را میشوید و نماز را اعاده میکند و اگر بعد از نماز به خاطرش آمد که او با آن حال نماز گذارده پس برای او کفایت است و اعاده نیست برای او.
تهذیب ج ۱ ص ۵٠ ح ١۴۵
استبصار ج ۱ ص ۵۵ ح ١۶١
✍و این حدیث را در سائر و قرب الإسناد نیز روایت کرده‌اند،
✍و در جمله از احادیث فرموده اند؛ در صورت نسیان نجاست لباس نماز را اعاده مینماید؛ و بعضی علما آن احادیث راحمل کردن به وجوب اعاده ی نماز در وقت و حدیث علی بن جعفر علیه السلام را و امثال آن را حمل کرده به خارج وقت.
✍و این حمل بسیار بعید و اشتباه است و بلکه لازم است حمل کردن احادیث اعاده بر استحباب.
✍و اگر لباس نماز گذار متنجس شود و از جهت نامحرم و یا ستر محتاج به پوشیدن آن لباس باشد، پس در همان لباس نماز میگذارد؛ چنانکه؛
چنانکه در فقیه از حلبی روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم؛
کسی در لباس خود جنب شده یعنی؛ منی به لباس او رسیده و لباس دیگری ندارد.
حضرت فرمود؛
در آن لباس نماز میگذارد و هر وقت آب یافت آن را میشوید.
فقیه ج ۱ ص ٢٨۴ یا ١٧۵ ح ٧۵٢
و در تهذیب از حلبی روایت کرده که از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم؛
کسی در لباس خود جنب شده و یا به لباس او بول رسیده و لباس غیر از آن ندارد؟
حضرت فرمود؛
در آن لباس نماز میگذارد زمانی که مضطر باشد بر آن.
تهذیب ج ٢ ص ٢٢۴ ح ٨٨٣
✍و مثل این ها است احادیث دیگر و اگر نامحرم نباشد ویا بر آن لباس مضطر نشود در حال عریان نماز میگذارد. چنانکه؛
چنانکه در تهذیب از ابن مسکان روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
کسی که عریان باشد و وقت نماز برسد، آن کس در حال عریان نماز میگذارد در حال قیام اگر کسی او را نبیند و اگر کسی او را ببیند در آن حال نشسته نماز میگذارد.
تهذیب ج ٢ ص ٣۶۵ ح ١۵١۶
و در کتاب محاسن از عبد الله بن مسکان روایت کرده که حضرت باقر علیه السلام فرمود؛
کسی که عریان است و لباس ندارد اگر کسی او را ندیده باشد در حال قیام نماز میگذارد.
محاسن ص ۳۷۲ ح ١٣۵
✍پس از این احادیث معلوم شد که اگر نامحرم نباشد در حال نماز ستر عورت واجب نیست و وجوب ستر از نامحرم است و بلکه در زنان نیز پوشیدن سر و صورت از نامحرم است و اگر نامحرم نباشد ستر لازم نیست.
چنانکه در تهذیب از عبد الله بن بکیر روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
عیب ندارد بر زن مسلمه که نماز بگذارد و سرش برهنه شود.
تهذیب ج ٢ ص ٢١٨ ح ٨۵٧
و ایضاً در تهذیب از ابن اسباط از ابن بکیر روایت کرده که حضرت صادق علیه السلام فرمود؛
عیب نیست بر زن مسلمه که نماز بگذارد در حالی که در سرش مقنعه نبوده باشد.
تهذیب ج ٢ ص ٢١٨ ح ٨۵٨
✍و این دو حدیث دلیل است بر این که زن میتواند در حال نماز سرش را برهنه کند و معلوم است که سر و صورت زن آن وقت برهنه میشود که نامحرم نباشد، و با وجود محرم خود از شوهر و پدر و برادر و امثال ایشان پوشیدن سر و صورت و مقنعه و چادر شب لازم نیست و ستر عورت مرد و ستر سر و روی زنان از نامحرم است، نه از محرم خود، و این احادیث تأویل بردار نیست و مسئله بسیار واضح است اگر دزد نباشد در و دیوار لازم نخواهد شد و پرده از نامحرم است و با محرم بدون پرده باید گفتگو کرد و این تحقیق از مضمون احادیث است، و رای و ظن نیست، و هر که غیر از این را بگوید از احادیث اطّلاع ندارد، و هر چه گفته از جهت تقلید است.