در احکام وضوء و مبطلات وضوء و کیفیت وضوء

تمام مسائل احکام دین اسلام : در پیج اینستاگرام منتشر شده با دلایل بیشتر و از سوالاتی که در کامنت ها شده در مورد هر باب مطلع شوید و اگر سوالی هم داشتید در مورد این باب از طریق کامنت ها و دایرکت اقدام نمایید.

ماده هشتم در احکام وضوء از برای نماز؛

آیه شریفه وضوء

قال الله تعالی؛
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ »

یعنی « ای کسانی که ایمان آورده اید زمانی که اراده نماز گذاردن مینمایید پس قبل از نماز روی و دست های خودتان را تا به مرفق و محل بسته شدن استخوان بازوی با ساعد بشویید و بعد از آن مسح بکنید بر بعض سر و بر بعض پاهای خودتان از سر انگشت پاها تا به مفصل قدم و ساق پاها.»

• سوره مائده آیه ۸

✍از این آیه ماهیت وضوء معلوم شد که عبارت است از دو شستن و دو مسح کردن، شستن روی در اول و دو دستها در مرتبه دوم و مسح کردن سر در مرتبه اول و مسح دو پای در دوم و در احادیث نیز اینطور بیان شده.

کیفیت وضو حضرت رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله}

چنانکه در کافی از بکیر روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛
آیا بیان نمایم برای شما وضوء حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} را؟
و بعد از آن با دست راست یک کف آب برداشت و شست با آن روی خود را و بعد از آن با دست چپ یک کف آب برداشت و دست راست را شست و بعد از آن با دست راست یک کف آب برداشت و دست چپ را شست و بعد از آن با رطوبت دست های خودش مسح نمود بر سر و دو پاهای خودش را.

• کافی ج ۳ باب ۱۷ ص ۱۸ ح ۲ | فقیه ج ۱ ص ۳۶ ح ۷۴ | تهذیب ج ۱ ص ۳۶۰ ح ۱۰۸۳ | استبصار ج ۱ ص ۵۸ ح ۱۷۱

✍و مثل این حدیث است احادیث بسیار در بیان وضوء حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} از حضرت امیرالمومنین ^{علیه السلام} و حضرات ائمه ^{علیهم السلام} در کتب اربعه در اخبار صحیحه.

مبطلات وضوء

✍و اما بطلان وضوء پس با پنج چیزی است؛

چنانکه در کافی و فقیه و تهذیب از زراره روایت کرده اند که گفتم به حضرت باقر ^{علیه السلام} و حضرت صادق ^{علیه السلام}؛
که وضوء را چه باطل میکند؟
هر دو فرمودند؛
هر چه از دبر و ذکر خارج شود از غایط و بول و باد و منی و خوابی که عقل را زایل بکند.

• کافی ج ۳ ص ۳۶ | فقیه ج ۱ ص ۶۱ ح ۱۳۷ | تهذیب ج ۱ ص ۹ ح ۱۵

✍و مثل این است احادیث دیگر؛ پس بنا بر این احادیث، وذی و مذی باطل نمیکند و آنچه از مقعد خارج شود و غایط نباشد؛ چنانکه؛

در این که آب مذی و وذی وضوء و غسل و نماز را باطل نمیکند

چنانکه در کتاب شریف کافی و فقیه و استبصار از حضرات معصومین ^{علیهم السلام} روایت کرده اند آن حضرات فرموند که؛
آب مذی و وذی به منزله نخامه (بلغم) و به منزله مخاط و بزاق (آب دهان و بینی) هست و وضوء و غسل و نماز را باطل نمیکند.

• کافی ج ۳ ص ۳9 ح 1 – 2 – 3 | فقیه ج ۱ ص ۶5-66 ح 149 – 150 | استبصار ج 1 ص 91 ح 1 -3

محقق و خادم اهل بیت علیهم السلام

کرم های که از مقعد خارج میشود اگر آلوده به غایط نباشد وضو را باطل نمیکند

در کافی و فقیه از عبدالله بن یزید روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛
که کرم بزرگ و کرم های کوچک که از مقعد خارج میشود و با غایط آلوده نشود وضوء را باطل نمیکند و آنها به منزله شپش است در بدن انسان.

• کافی ج ۳ ص ۳۶ | فقیه ج ۱ ص ۶۲ ح ۱۳۸

در کافی از فضیل روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛
در کسی که از او کرم مثل تخم کدو خارج میشود که از برای او وضوء واجب نیست.

• کافی ج ۳ ص 26 ح 5 | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 9

و در روایت دیگر فرموده؛
اگر آن کرم آلوده بر غایط بیرون شود وضوء واجب است.

• کافی ج ۳ ص 26 بعد از ح 5 | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 9

قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 9

وضوء با گلاب در احادیث

و در کافی و تهذیب و استبصار از یونس روایت کرده اند که به حضرت کاظم ^{علیه السلام} گفتم؛
که شخصی با گلاب غسل میکند و وضوء بجا می آورد برای نماز.
حضرت فرمود؛ عیب ندارد در این.

• کافی ج ۳ ص ۷۳ ح ۱۲ | تهذیب ج ۱ ص ۲۱۸ ح ۶۲۷ | استبصار ج ۱ ص ۱۴ ح ۲۷

✍ و در وافی بعد از نقل این حدیث فرموده که به مضمون این مرحوم صدوق در کتاب فقیه فتوی داده و خود صاحب وافی مثل صاحب کافی به مضمون این فتوی داده اند.

در بیان آن خوابی که وضوء را باطل می‌کند و اینکه یقین به شک شکسته نمی‌شود

در تهذیب از زراره روایت کرده که به امام جعفر صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

که کسی وضوء دارد و خواب میکند آيا يک مرتبه و دو مرتبه پینگی زدن بر آنکس باعث وضوء میشود یا نه ؟

حضرت فرمود؛ یا زراره هر آینه چشمان میخوابد و قلب و گوش نمیخوابد و زمانی که چشم و گوش و قلب خوابید وضوء واجب میشود.

گفتم؛ اگر در نزد او چیزی حرکت بکند و او نداند؟

حضرت فرمود؛ وضوء لازم نمیشود تا اینکه یقین نماید که او خوابیده تا اینکه از آن خواب امر واضحی پیدا شود و اگر نشد پس آنکس در یقین خودش است از وضوء خود و نقض نمیکند یقین را با شک كردن ابداً و نقض میکند یقین را با بقین دیگر .

• تهذیب ج ۱ ص ۹ ح ۱۱ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص ۸

کتاب شریف قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در اینکه شک در حدث(باد شکم) وضوء را باطل نمیکند مگر اینکه یقین کنی که باد شکم خارج شده

در کافی و در تهذیب از بکیر بن اعین روایت کرده اند که امام جعفر صادق ^{عليه السلام} به او فرمود؛

زمانی که یقین کردی که از تو حدثی خارج شده است پس وضوء بسازی، و مبادا تو وضوء بجای آوری ابداً تا این که یقین بکنی که تو حدث کردی.

• کافی ج ۳ ص ۳۳ ح ۱ | تهذیب ج ۱ ص ۱۰۲ ح ۲۶۸ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص ۹

و محقق در کتاب معتبر روایت کرده که امام جعفر صادق ^{عليه السلام} فرمود؛

زمانی که یکی از شما در شکم خودش چیزی یافت پس اشکال کرد که از او چیزی بیرون شد یا نه، پس او در آنحال از مسجد بیرون نشود، تا اینکه صدای آن را بشنود و یا بوی آن را در یابد.

• معتبر ج ۱ ص ۱۲۰ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در حکم سلس البول و تقطیر البول و مبطون

در فقیه و تهذیب از حریز روایت کرده اند که امام جعفر صادق ^{عليه السلام} فرمود؛

زمانیکه از کسی بول و یا خون جاری میشود پس در وقت نماز از برای خود کیسه ی اخذ می‌کند، و بر آن پنبه ی میگذارد، و از خودش آویزان میکند ، و آلت خود را بر آن داخل گرداند، و نماز ظهر و عصر را در یکجا با اذان و دو اقامه بجا آورد ، با يک وضوء ، و همچنین نماز مغرب و عشا را و در نماز صبح نیز چنان می کند.

• فقیه ج 1 ص 64 ح 146 | تهذیب ج ۱ ص 348 ح 1021 | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 10

و در کافی از منصور بن حازم روایت کرده که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

که به کسی بول عارض می شود و نمیتواند آن را حبس نماید؟

حضرت فرمود؛ زمانی که قادر نشود بر حبس کردن آن، در نماز برای خود چیزی ببندد و خداوند اولی است به عذر او.

• کافی ج ۳ ص ۱۶ ح ۵ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 10

و در کافی و تهذیب از محمد بن مسلم روایت کرده اند که به امام محمد باقر ^{علیه السلام} گفتم؛

که مبطون و کسی که غایط را نمیتواند حفظ کند چه بکند ؟

حضرت فرمود؛ هر وقتی که از او خارج شد وضوء میسازد ، و بر نماز خود بنا میگذارد، و اعاده نمیکند.

• کافی ج ۳ ص ۲۳۳ ح ۷ | تهذیب ج ۳ ص ۳۰۵ ح ۹۴۱ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 10

✍ و مثل اينها است احادیث در سلس البول و در مبطون .

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در حکم جبیره و شکستگی در اعضای وضوء

در وسائل روایت کرده که کسی به امام جعفر صادق ^{علیه السلام} گفت که؛

لغزیدم و به زمین افتادم و انگشت من زخم شده و بر آن چیزی گذاشته ام پس در وضوء چه بکنم ؟

حضرت فرمود؛ که جواب این و امثال این مسئله از کتاب خداوند شناخته میشود در آن فرموده؛ « وَ مَا جَعَلَ عَلَیۡكُمۡ فِی ٱلدِّینِ مِنۡ حَرَجࣲ » یعنی در دین اسلام حرج و ضيق نیست.

و بعد از این فرمود؛ مسح بکن بر آن چیزیکه بر آن زخم بستی .

• وسائل ج ۱ ص ۳۲۷ ح ۵ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص 11

✍ و این حدیث جبیره است و در غسل نیز چنین است.

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در حکم صاحب محاسن انبوه

✍ در اینکه صاحب محاسن انبوه واجب نیست که آب را به بشره برساند بلکه آب را بر موهای ریش می ریزد.

در وسائل روایت کرده به امام محمد باقر ^{علیه السلام} گفتند؛

خبر بده به ما از آنچه موی ریش بر آن احاطه کرده در وضوء چه باید کرد ؟

حضرت فرمود؛ بر هر چه موی شخص احاطه کرده از روی او پس واجب نیست بر بندگان که آن را طلب نمایند و از آن بحث بکنند ولکن جاری میکنند بر آن موی آب را .

• وسائل ج ۱ ص ۳۳۵ ح ۱ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص ۱۲

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در واجب بودن موالات و ترتیب در وضو

در کافی و تهذیب از ابی بصیر روایت کرده که امام جعفر صادق ^{عليه السلام} فرمود؛

اگر در اثنای وضو حاجتی عارض شد که وضویت ناتمام ماند و آب وضويت خشك شد، وضویت را از سر بگیر؛ زیرا که افعال وضوء قابل تفکیک و جدا شدن نیست.

• کافی ج ۳ ص ۳۵ ح ۷ | تهذیب ج ۱ ص ۹۸ ح ۲۵۵ | قواعد الدین عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی جلد ۱ ص ۴۱۸

در کافی از حکم ذکری روایت کرده که از امام جعفر صادق ^{علیه السلام} سوال کردم؛

درباره مردی که فراموش کرده شستن دست و مسح سر خود را در وضو ؟

حضرت فرمود؛ وضوء را اعاده میکند زیرا اعمال وضوء پشت سر هم انجام می‌شود.

• کافی ج ۳ ص ۳۵ ح ۹ | قواعد الدین عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی جلد ۱ ص ۴۱۹

در کافی و تهذیب از زراره روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

وضوء را همان گونه که خداوند عزوجل أمر فرموده است ، پی در پی انجام بده، به صورت آغاز کن و سپس دو دست و سپس بر سر و دو پایت مسح کن و چیزی را بر چیز دیگر مقدم ندار به گونه ای که به آنچه مأمور هستی مخالفت نمائی، پس اگر دست را قبل از صورت شستی پس صورت را بشوی و شستن دست را اعاده کن و اگر پا را قبل از سر مسح کردی، پس بر سر، قبل از پا مسح کن و سپس مسح پا را اعاده کن، و به آنچه خداوند آغاز نموده تو هم آغاز کن.

• کافی ج ۳ ص ۳۴ ح ۵ | تهذیب ج ۱ ص ۹۷ ح ۲۵۱ | قواعد الدین عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی جلد ۱ ص ۴۱۹

✍ و مثل این است سایر احادیث در این معنی.

✍ پس طبق این احادیث اعمال وضوء باید پشت سر هم و با همان ترتیب که خداوند در آیه شریفه امر فرموده انجام شود.

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در اینکه مسح بر بعض اعضا است نه همه اعضا

در وسائل از امام محمد باقر ^{علیه السلام} روایت نموده که خداوند فرموده؛

« وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ».

پس زمانیکه کسی مسح بکند بر چیزی از سرش و بر چیزی از قدمهایش در میان دو کعب خود تا بر سر انگشتان پای خود، پس از برای او کفایت میکند ؛

• وسائل ج ۱ ص ٢٧٢-٢٧٣ ح ٣ | قواعد الاسلام عالم بزرگوار مرحوم عرب باغی ج ۲ ص ۱۲

✍ یعنی خداوند مسح کردن سر و پاها را با لفظ باء بیان کرده و باء از برای ربط و بعض است نه از برای کل است .

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء

در فضیلت وضو قبل از دخول وقت نماز

در کتاب ذکری شهید اول روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

آن کسی که بر تأخیر اندازد طهارت را برای نماز تا وقت داخل شود پس آن کس وقعی و احترامی بر نماز نکرده یعنی وضوء و یا غسل از برای نماز باید قبل از وقت باشد.

• ذکری شهید اول باب وضو

قواعد الاسلام جلد دوم باب وضوء