احکام واجب بودن نماز جمعه در زمان غیبت و کیفیت آن

ماده ی سی و دوم در وجوب نماز جمعه و شرایط آن است

آیه شریفه در وجوب نماز جمعه

✅️ قَالَ اللهُ ^{تَعَالَى}؛

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلاةِ مِنْ یوْمِ الْجُمُعَةِ، فَاسْعَوْا إِلَى ذِکرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیعَ ذَلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِن کنتُمْ تَعْلَمُونَ. »

یعنی: « ای کسانی که ایمان دارید زمانی که نداء و اذان نماز را در روز جمعه شنیدید پس با شتاب بروید به سوی یاد آوردن خداوند و بیع و شراء را ترک کنید و رفتن شما بر نماز جمعه از برای شما خوب تر است اگر شما فواید و منافع آن را بدانید. »

• سوره جمعه آیه 9

✍ و در این آیه چند تأکید است اولاً با حرف (یا) که ادات تنبیه(یعنی مخاطب رو متوجه امری کردن) است شروع نموده و ثانیاً صاحبان ایمان را خطاب کرده به نماز جمعه و ثالثاً وجوب و امر بر آن را منوط به اذان و نداء نموده که تأخیر در آن نشود.

✍ و رابعاً بلفظ سعی خطاب و امر کرده که معنای آن شتاب است.

✍ و خامساً امر فرموده به ترک کردن خرید و فروش در وقت نماز جمعه.

✍ و سادساً بیان فایده ی آن را کرده که خیر و خوبی دنیا و آخرت مؤمنین در نماز جمعه است.

✍ و سابعاً این را حواله به علم ایشان و دانستن آنها فرموده یعنی دانستن این ممکن است و دشوار نیست و فائده ی آن را میتوانند بدانند که با وجود ترک معاملات و ترک دنیا و منافع دنیا باز فوائد نماز جمعه زیادتر و خوب تر است.

احادیث واجب بودن نماز جمعه

✅️ و در کتب «اربعه» و در «امالی» و «خصال» از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که خداوند فرض و واجب کرده به مردمان در اثنای یک هفته سی و پنج نماز و از آن سی و پنج نماز یک نماز را با جماعت فرض و واجب کرده و آن نماز جمعه است و وجوب آن را از نه نفر برداشته از صغیر و از مرد پیر و از دیوانه و از مسافر و از غلام زر خرید و از زن و از مریض و از مرد کور و نابینا و از کسی که زیادتر از دو فرسخ باشد بر محل نماز جمعه.

• کافی ج ۳ ص ۴۱۹ ح ۶ | فقیه، ج ۱، ص 409، ح 1219 | تهذیب، ج ۳، ص ۲۱، ح ۷۷ | امالی صدوق، ص 474، ح 638 | خصال ج 2 ص ۴۲۲ ح ۲۱ | وسائل، ج ۷، ص ۲۹۵، ح 9382 | استبصار یک جلدی ص ۱۹۷ ب ۱۴۴ به بعد

✅️ و حضرت باقر ^{علیه السلام} در حدیث کتاب «خصال» افزوده؛

قرائت در نماز جمعه جهر است و غسل در روز جمعه ثابت است و بر امام جماعت دو قنوت لازم است یکی در رکعت اول قبل از رکوع و دیگری در رکعت دوم بعد از رکوع.

• خصال ج 2 ص ۴۲۲ ح ۲۱ | وسائل ج ۷ ص ۲۹۶ ح 9383

✍ و در این حدیث صحیح در کتب اربعه و در دو کتاب صحیح و معتبر مرحوم صدوق تصریح فرموده به وجوب نماز جمعه در جماعت و بر واجب بودن نمازهای سایر ایام بدون جماعت و اگر نماز جمعه فریضه(واجب) نباشد پس سایر نمازهای ایام هفته واجب و فریضه نخواهد شد زیرا که فرمود که خداوند در هر هفته سی و پنج نماز واجب نموده و از بین اینها یکی را با جماعت فریضه(واجب) قرار داده و اگر این نماز واجب نباشد آن نمازهای دیگر نیز واجب نمیشود و غُسل جمعه هم ثابت نخواهد شد و اگر وجوب نماز جمعه مختص شود به زمان حضور امام زمان ^{علیه السلام} غُسل جمعه و سی و چهار نماز ایام هفته مختص میشود به زمان آن حضرت زیرا که همه اینها در یک حدیث است و تفکیک معقول نیست.

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از ابوبصیر و محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

خداوند در هر هفته سی و پنج نماز فریضه قرار داده و بر همه ی مسلمانان واجب کرده که یکی از آنها را با جماعت به جای آورند و بر آن نماز از اطراف حاضر شوند مگر پنج نفر که حضور بر ایشان واجب نیست مریض و عبد زر خرید و مسافر و زن و صغیر.

• کافی، ج ۳، ص ۴۱۸،ح ۱ | تهذیب، ج ۳، ص ۱۹، ح ۶۹ | معتبر ج 2 ص 289 | وسائل، ج ۷، ص ۲۹۹،ح 9395

✅️ و در «تهذیب» از منصور روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز جمعه واجب است بر جمیع مردمان و معذور نمیشود در ترک آن هیچ کس مگر پنج نفر زن و غلام و مسافر و مریض و صغیر.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۳۹، ح ۶۳۶ | استبصار، ج ۱، ص ۴۱۹، ح ۱۶۱۰ | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۰، ح 9397

✅️ مرحوم شیخ مفید در کتاب «مقنعه» فرموده که روایت آمده از ائمه ی صادقین ^{علیهم السلام} که؛

خداوند فریضه قرار داده از روز جمعه تا به روز جمعه ی دیگر سی و پنج نماز و واجب نکرده در آنها نماز جماعت را مگر در نماز جمعه فقط فرموده؛

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلاةِ مِنْ یوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیعَ ذَلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِن کنتُمْ تَعْلَمُونَ.»

• سوره جمعه آیه ۹ | مقنعه ج 1 ص 163 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۰، ح 9400

✅️ و مرحوم محقق صاحب الشرایع در کتاب معتبر روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده؛

نماز جمعه حق واجب است بر هر مسلمانی مگر بر چهار نفر.

و آن حضرت ^{صلی الله علیه و آله} نیز فرموده ؛

خداوند نماز جمعه را فریضه ی واجب قرار داده تا به روز قیامت.

و هم آن حضرت ^{صلی الله علیه و آله} فرموده ؛

نماز جمعه واجب است بر هر مسلمانی در جماعت بگزارند.

• معتبر ج 2 ص 274 – 277 – 281 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۱، ح 21 – 22 – 23

✅️ و صاحب «شرح اللمعه» در رساله ی که در وجوب نماز جمعه نوشته روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده ؛

نماز جمعه حق واجب است بر هر مسلمانی مگر چهار نفر که غلام و زن و صغیر و مریض باشند.

و نیز آن حضرت ^{صلی الله علیه و آله} فرموده ؛

در خطبه مفصل که آن را علماء اهل سنت و علماء شیعه نقل کرده اند که خداوند فریضه (واجب) قرار داده به شما نماز جمعه را پس هر كه ترک کند آن را در حیات من و بعد از وفات من از جهت سبک شمردن آن و یا از جهت انکار وجوب آن، خداوند جمع نکند پریشانی او را و مبارک نكند از برای او امر او را و آگاه باشید که از برای او نماز نیست و زکوة و حج و روزه و احسان نیست تا توبه بکند.

• معتبر ج 2 ص 274 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۱ ح ۲۴ | رسائل الشهيد الثاني ج 1 ص 264 | قواعد الاسلام مرحوم سید حسین عرب باغی ج 2 ص 137

✅️ و در «تهذیب» از زراره روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز جمعه بر آن کسی واجب است که اگر نماز صبح را در خانه ی خود بگزارد میتواند نماز جمعه را درک نماید و حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} همیشه در روزهای جمعه نماز عصر را در اول وقت آن ادا میکرد از جهت این که مردمان بعد از نماز جمعه و نماز عصر برسند بر منازل خودشان قبل از شب و این شریعت و طریقه ی آن حضرت است تا به روز قیامت.

• تهذیب، ج ۳، ص 238، ح ۶۳۱ | استبصار، ج ۱، ص ۴۲۱، ح ۱۶۲۱ | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۷ ح ١

✍ و در این حدیث زراره و حدیث صاحب الشرایع وجوب نماز جمعه را بر مسلمانان تا به روز قیامت قرار داده و اگر وجوب آن در یک وقت دیگر نباشد این دو حدیث را باید رد و انکار نمود و این دو حدیث یکی از حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} که روایت آن از صاحب الشرایع و یکی از حضرت باقر ^{علیه السلام} روایت آن از صاحب «تهذیب» ، «استبصار» که از کُتب اربعه است دلیل واضح است بر وجوب نماز جمعه بر هر مسلمانی تا به روز قیامت مگر بر چند نفر که ذکر شده و هیچ مرد مسلمانی نمی تواند نقل حدیث صاحب «الشرایع» را رد کند و بر او بگوید که حدیث تو دروغ است تا چه رسد به صاحب «استبصار» و «تهذیب» که هر دو از کتب اربعه بوده؛ و چنان که رد اینها ممکن نیست و نیز امکان ندارد که تأویل شود، بعلاوه این دو حدیث با آیه شریفه و با احادیث صحیحه موافق است و هر حدیثی که موافق باشد با قرآن آن را به ما مسلمانان حجت قرار داده و این دستور العمل از حضرت پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} و از حضرات ائمه ^{علیهم السلام} در احادیث بسیار صادر شده.

✍ و اما آنچه در این چند حدیث پنج نفر و یا چهار نفر را معذور فرمودند و در حدیث اول نه نفر را پس از برای این است که در اغلب اوقات این چهار و پنج نفر محل ابتلا و در محل نماز جمعه وجود دارند و اکثر اوقات مرد پیر و شخص کور و دیوانه و کسی که از دو فرسخ زیادتر دارد به محل نماز جمعه حاضر نمی شود بر مکان نماز جمعه و احتیاج بر بیرون کردن نماز ایشان در هر حدیث ندارد و اخراج آنها در چند حدیث کافی است.

✍ و مثل حدیث اول است فرمایش حضرت امیرالمومنین ^{علیه السلام} در خطبه جمعه که در «فقیه» روایت کرده که آن حضرت ^{علیه السلام} فرمود؛

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَلِی الْحَمِیدُ.»

تا این که فرمود ؛ و نماز جمعه واجب است بر هر مؤمن مگر صغیر و مریض و دیوانه و مرد پیر و کور و مسافر و زن و غلام و کسی که آن طرف دو فرسخ باشد .

• فقیه، ج ۱، ص 427 – 431 ، ح 1263 | وسائل، ج ۷، ص ۲۹۷، ح ۶

✍ و در این فرمایش وجوب نماز جمعه را از نه نفر برداشته و یکی آن کس است که منزل او از دو فرسخ زیادتر شود بر نماز جمعه .

در عدم وجوب نماز جمعه بر کسی که در فاصله ی زیادتر از دو فرسخی نماز جمعه باشد

هر فرسخ چند کیلومتر است؟

💡چنانکه مشهور است هر فرسخ 3 مِیل است و هر میل 4 هزار ذراع و هر ذراع 24 انگشت شخص معمولی (به طوری که هر قبضه چهار انگشت به هم چسبیده باشد) و 24 انگشت یک شخص معمولی نیم متر میشود؛ با این حساب هر چهار هزار ذراع به متر، 2 هزار متر میشود، خب هر فرسخ ما چند بود 3 میل بود پس 2 هزار متر ضرب میشود بر 3 که جواب میشود 6 هزار متر یعنی 6 کیلومتر ؛ پس هر فرسخ 6 کیلومتر میباشد و دو فرسخ 12 کیلومتر میشود.

✅️ چنانکه در «کافی» و «تهذیب» از محمّد بن مسلم روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم ؛

از وجوب نماز جمعه؟

حضرت فرمود؛ نماز جمعه واجب است بر هر کسی که در دو فرسخ باشد به محل گزاردن نماز جمعه و اگر زیاده شد از دو فرسخ پس بر او واجب نیست.

• کافی، ج ۳، ص ۴۱۹، ح ۳ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۰، ح ۶۴۱ | استبصار، ج ۱، ص ۴۲۱، ح 1619 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۹، ح 6

✍ و مثل این است حدیث زراره در کافی که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

واجب است جمعه بر هر کسی که در دو فرسخ باشد.

• کافی، ج ۳، ص ۴۱۹، ح ۲ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۰، ح ۶۴۳ | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۹، ح ۵

✍ و مثل این است احادیث دیگر ؛

درعدم وجوب نماز جمعه بر کمتر از تعداد 5 نفر

✍ و چون که در نماز جمعه شرط است که با جماعت باشد و بدون جماعت نماز جمعه نمیشود (پس) اقل جماعت پنج نفر است و در هفت نفر واجب عینی میشود و ترک آن جایز نیست.

✅️ و در کتاب «خصال» از ابو بصیر روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

نماز جمعه نمی شود بر کمتر از پنج نفر.

• خصال، ج 1 ص ۲۸۸، ح ۴۶ | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۴، ح 5

دلایل محکم در عدم، شرط بودن امام معصوم و نائب او در وجوب نماز جمعه

✅️ چنانکه در «کافی» و «تهذیب» از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

که خطبه و نماز جمعه و دو رکعت نماز ، در ظهر روز جمعه جایز نمیشود بر کمتر از پنج نفر که یکی از ایشان امام جماعت و چهار نفر غیر از او (ماموم) باشند.

• کافی، ج ۳، ص ۴۱۹ ، ح 4 | تهذیب، ج ۳، ص 240 ، ح 640 | استبصار، ج ۱، ص ۴۱۹، ح 1612 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۳، ح ۲

✅️ و در «فقیه» از زراره روایت کرده که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم ؛

بر چند نفر نماز جمعه واجب است؟

حضرت فرمود ؛ بر هفت نفر از مسلمانان واجب است و واجب نیست نماز جمعه بر کمتر از پنج نفر از مسلمین که یکی از ایشان پیشنماز است، و زمانی که هفت نفر شدند و نترسیدند پس بعضی از آن هفت نفر بر بعضی دیگر امامت میکند و خطبه قرائت می نماید.

• فقیه، ج ۱، ص 411، ح 1220 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۴، ح ۴

✅️ و در «تهذیب» از فضل روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که یک قوم در قریّه ای باشند در روز جمعه نماز را چهار رکعت بگزارند و از برای ایشان اگر کسی پیدا شد که بتواند خطبه قرائت نماید نماز جمعه را دو رکعت میگذارند زمانی که پنج نفر باشند و جهت این که نماز جمعه دو رکعت است زیرا که دو خطبه دارد.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۳۸، ح ۶۳۴ | استبصار، ج ۱، ص 420، ح 1614 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۴، ح 6

✅️ و در «تهذیب» و «وسائل» از محمد بن مسلم از حضرت باقر ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرمود؛

زمانی که در روز جمعه پنج نفر باشند و یکی از ایشان پیشنماز باشد و بتواند خطبه قرائت نماید از برای ایشان جایز است نماز جمعه بگذارند.

• تهذیب، ج ۳، ص 238، ح 633 و 634 | وسائل، ج ۷، ص ۳۰۶، ح ۱۱، ب ۲

✍ و از این احادیث معلوم میشود که از برای کمتر از پنج نفر نماز جمعه نمیشود و از برای هفت نفر نماز جمعه واجب است در صورتی که یک نفر از ایشان بتواند خطبه قرائت نماید و اگر پنج نفر شدند و یکی از آنها توانست که خطبه قرائت بکند پس از برای ایشان نماز جمعه جایز است.

✍ و ایضاً از این احادیث واضح شد وجوب صلوة جمعه در دهات و قصبات وقتی که یک نفر پیدا شود و بتواند که خطبه ی نماز جمعه را قرائت نماید بدون فرق در بین حضور امام معصوم و غیبت آن حضرت ^{علیه السلام} و بدون فرق در بین این که نائب امام باشد و یا نباشد زیرا که وجوب نماز جمعه را منوط فرمودند بر پیدا شدن یک نفر که بتواند خطبه قرائت بکند و نائب امام ^{علیه السلام} البته خطبه میداند و آدم بدون علم نمیشود و اگر وجود او شرط میشد در احادیث میفرمودند که وجوب نماز جمعه موقوف است به وجود نائب امام ^{علیه السلام} نه این که بفرمایند که وجوب آن منوط است بر پیدا شدن کسی که بتواند خطبه قرائت نماید.

✍ و این مسأله را واضح میکند حدیث زراره که از «فقیه» نقل شد که در آن فرمود؛

زمانی که هفت نفر جمع شدند و نترسیدند بعض از ایشان بر بعضی دیگر پیشنماز میشود و از برای ایشان خطبه قرائت نماید.

✍ و در بعضی احادیث جمعه لفظ امام است، که امام نماز جمعه را بگذارد و مراد از لفظ امام همان امام جماعت است، چنانکه در (احادیث) نماز جماعت و نماز میت و نماز طلب باران و نماز آیات لفظ امام است .

💡 و مولف عالی قدر عالم بزرگوار سید حسین موسوی معروف به عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب قواعد الاسلام فرموده؛

✍ و در بعضی از احادیث وارد شده که امام با ایشان نماز جمعه می گذارد ، پس مراد از لفظ امام در نماز جمعه همان امام است که در نماز جماعت و در نماز میت و در نماز طلب باران است، آیا ممکن است که کسی کمان و خیال و تصور کند که مراد از این امام در این موارد امام اصل و نائب او است ؟! آیا این خیالات از عقل و از شعور و از فهم و از علم بوده ؟!!

قواعد الاسلام ج 2 ص 142 و 143

✍ (بدانکه) در زبان عرب مراد از امام پیشنماز است نه پیشوای جمیع مردمان و اگر لفظ امام در غیر مقام نماز باشد، مثال این که فرمایند پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} و امام فرمود و امام امر کرد و امام حکم نمود پس مراد از او پیشوای همه ی مسلمین و جمیع مؤمنین است و در زبان عرب پیشنماز را امام میگویند (چرا) از جهت این است که او پیشوای آن جماعت است که به او اقتدا کرده اند و با او نماز می گذارند.

✍ و دلیل واضح بر این حدیث ربعی است در« تهذیب» که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود که؛

زمانیکه هفت نفر در روز جمعه جمع شدند باید نماز جمعه بگذارند و باید امام ایشان عباء و رداء داشته باشد و در دست کمان و یا عصاء باشد و باید در بین دو خطبه بنشیند و قرائت را باید جهر نماید و در رکعت اول قبل از رکوع قنوت داشته باشد.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۵، ح ۶۶۴ | وسائل، ج ۷، ص ۳۱۳، ح ۵

✍ و در حدیث زراره؛ در رکعت دوم قنوت بعد از رکوع بوده باشد.

• فقیه، ج 1، ص 411، ح 1219 | وسائل، ج 6، ص 271، ح 4

✍ و دلالت این حدیث این است که، دستورالعمل داده بر پیشنماز از اوّل تا به آخر نماز، و اگر مراد از پیشنماز و امام در این حدیث امام اصل (معصوم) بوده و یا نائب آن حضرت (پس) این دستور العمل لازم نبوده و ذکر این جزئیات بدون فایده بوده زیرا که امام اصل (معصوم) و نائب آن حضرت همه ی احکام را از جمیع مردمان خوب میداند.

💡 و مولف عالی قدر عالم بزرگوار سید حسین موسوی معروف به عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب قواعد الاسلام این احادیث را نیز در عدم، شرط بودن امام معصوم و نائب او نقل کرده؛

✅️ چنانکه در «تهذیب» از زراره روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} ؛

ما را ترغیب کرد بر نماز جمعه تا این که ما گمان کردم که آنحضرت اراده دارد که ما به حضور آنحضرت حاضر شویم .

پس گفتم که ؛ فردا به خدمت تو برای نماز جمعه بیائیم؟

حضرت فرمود؛ نه، و من قصد کردم که در نزد خودتان بوده باشد.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۳۹، ح ۶۳۵

✍ و این حدیث را شیخ مفید در مقنعه از هشام بن سالم نیز روایتکرده.

• مقنعه، ج 1، ص 164

✍ پس در این احادیث وجود امام و نائب او را در وجوب نماز جمعه شرط قرار نداده اند ، و فرموده اند که بروید و در نزد خودتان نماز جمعه را اقامه بکنید ، و نماز جمعه را خودتان با جماعت بگذارید، و (چنانکه در احادیث بالا گذشت) بعض هفت نفر بر بعضی دیگر امامت بکند و خطبه بخواند و این کلمات و عبارات چگونه حمل میشود بر امام اصل و بر نائب خاص و یا بر نائب عمومی او؟ آیا بایشان میتوان تکلیف یاد داد، و آیا ایشان نمیتوانند خطبه بخوانند که در احادیث فرموده اند که اگر کسی پیدا شد که بتواند خطبه بخواند پس نماز جمعه را اقامه میکنند؟!!

قواعد الاسلام ج 2 ص 142

و اما در کیفیت نماز جمعه

✅️ و در «کافی» و «تهذیب » از محمد بن مسلم روایت کرده اند که سؤال کردم از حضرت باقر ^{علیه السلام}؛

از کیفیت نماز جمعه؟

حضرت فرمود ؛ اذان و اقامه دارد و بعد از اذان پیشنماز بر منبر می رود و یک خطبه قرائت میکند و مردمان شروع نمیکنند به نماز مادامی که خطبه قرائت میشود و بعد از خطبه مینشیند در منبر به قدر قرائت کردن سوره ی « قل هوا الله أَحَدٌ» و بعد از آن پیشنماز قیام میکند و خطبه ی دوم را قرائت می نماید و بعد از آن شروع به نماز جمعه میکند و در رکعت اول سوره ی جمعه و در رکعت دوم سوره ی منافقین را قرائت مینماید.

• کافی، ج ۳، ص 424 ح ۷ | تهذیب، ج ۳، ص 241، ح ۶۴۸ | وسائل، ج ۷، ص ۳۱۳، ح ۷، ب ۶

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم ؛

در نمازها قرائت مخصوص است یا نه؟

حضرت فرمود ؛ نه، هر سوره ای قرائت شود کفایت است مگر نماز جمعه که در آن سوره ی جمعه و سوره ی منافقین قرائت می شود.

• کافی، ج ۳، ص 313 ح 4 | تهذیب، ج ۳، ص ۶، ح ۱۵ | وافى، ج ۸، ص ۱۱۳۳، ح 7888

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

خداوند اکرام فرموده مؤمنین را به سوره ی جمعه و حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در نماز جمعه قرائت آن را طریقه ی خودش قرار داد از جهت بشارت بر مؤمنین و منافقین را قرائت فرمود به جهت مذمت منافقان و لایق نیست ترک کردن این دو سوره در نماز جمعه و هر که آنها را ترک کند در نماز جمعه با عمد پس از برای او نماز نیست.

• کافی، ج ۳، ص ۴۲۵ ح 4 | تهذیب، ج ۳، ص 6 ح 16 | وافى، ج ۸، ص 1134، ح 7891

✅️ و در «کافی» از ابن عمار روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

هر که در نماز جمعه سوره جمعه و منافقین قرائت نکند نماز جمعه را اعاده میکند چه در سفر و چه در حضر.

• کافی، ج ۳، ص ۴۲۶ ح 7 | وافی، ج ۸، ص ۱۳۳۵، ح 7897

✅️ و در «تهذیب» از عبدالملک روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

هر که در نماز جمعه سوره ی جمعه و منافقین را قرائت نکند از برای او نماز جمعه نیست.

• تهذیب، ج ۳، ص ۷، ح ۱۷ | وافى، ج ۸، ص ۱۱۳۶، ح 7899

اگر بنا باشد که در یک شهر دو نماز جمعه اقامه شود چه شرطی دارد؟

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

باید در میان دو نماز جمعه یک فرسخ باشد و نماز جمعه بدون خطبه نمی شود و زمانی که در بین دو نماز جمعه یک فرسخ شد پس عیب ندارد که هر دو جماعت نماز جمعه را اقامه نمایند.

• کافی، ج ۳، ص ۴۱۹ ح 7 | تهذیب، ج ۳، ص ۲۳، ح ۷۹ | وافی، ج ۸، ص ۱۱۲۶، ح 7877

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که در مابین دو نماز جمعه یک فرسخ شد عیب ندارد که هر دو جماعت نماز جمعه بگذارند و در میان دو جمعه اقل(کمتر) از یک فرسخ نمی شود.

• فقیه، ج ۱، ص ۴۲۶، ح ۱۲۵۸ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۳، ح ۸۰ | وافى، ج ۸، ص ۱۱۲۷، ح 7878

💡 مولف عزیز عالم بزرگوار سید حسین موسوی گلپایگانی اصل اشهیر به عرب باغی ^{اعلی الله مقامه} در کتاب اساس الاسلام بیان فرمودند که؛

✍ و این نماز جمعه باید در هر ولایت یکجا باشد و در میان يک فرسخ ، يک نماز جمعه است و در جائیکه نماز جمعه اقامه شد از اطراف باید تا يک فرسخ نماز جمعه نشود (یعنی اگر بنا باشد که در یک شهر دو نماز جمعه اقامه شود باید مابین این دو نماز یک فرسخ (6 کیلومتر) فاصله باشد) و (اما) همه ی مردمان بايد به يک نماز حاضر شوند و اعلم آن قوم باید نماز را بجا آورد و جميع مردم به او اقتداء نمایند و در هر جمعه يک شوكت و قدرت اسلامی اظهار نمایند و دو خطبه قبل از نماز خوانده شود و مصالح مسلمین در هر هفته بیان گردد و جميع مسلمین در همه ی بلاد اسلام از مصالح و مفاسد خودشان با خبر باشند و در فکر و خیال امورات معاشی و معادی و ترقیات مملکت خود شوند و خودشان را از اشرار داخلی و خارجی حفظ بکنند و جلوگیری از دشمنان خود نمایند ؛

✍ (همانطور که) در زمان سلاطین صفویه این نحو بود و در هر بلد اعلم علما نماز جمعه می کردند و جماعت روحانيين با سلطان وقت در يک بلد بودند و شیخ الاسلام در جمیع ولایات ایران یک نفر بود و با سلطان زمان همیشه هم جوار و هم فکر بود و در هر بلد یک نفر امام جمعه بود که اعلم آن ولایت بود؛ و از آن زمان که مرکز علم از مرکز سلطنت جدا شد و علماء در جائی دور از مرکز رفتند و سلطان وقت در جای دیگر نشست و علماء وقت از اعمال سلطان با خبر نشدند و سلطان نیز از علماء با خبر نشد که کدام کس عالم است و کدام عالم نما است ایران و بلاد اسلام و اهالی آن به این فلاکت و هلاکت و ذلت و انحطاط مبتلا شدند پس بزودی باید تدارک نمود و علماء بلاد را معین کرد و دستور العمل صاحب شرع انور را در ترقیات اسلام و در ترویج احکام و در نماز جمعه و غير آن مراعات نمود و ملت ایران را از افلاس و شبهه و التباس نجات داد.

اساس الاسلام مرحوم عرب باغی ص 33

در بیان خطبه و کیفیت آن

کتاب خطبه به زبان فارسی : منتخب نهج البلاغه در خطبه های جمعه و اعیاد شریفه از زبان مولا امیرالمومنین ^{علیه السلام} با رعایت چهار رکن اصلی خطبه با قلم عالم بزرگوار سید حسین موسوی معروف به عرب باغی ^{رحمت الله علیه} دانلود و مطالعه کنید.

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که پیشنماز در نماز جمعه خطبه قرائت نمود لایق نیست برای کسی گفتگو کردن تا این که از خطبه فارغ شود و زمانی که از دو خطبه فارغ شد تکلم نمودن قبل از نماز عیب ندارد و اگر قرائت پیشنماز را بشنود و یا نشنوند عیب ندارد.

• کافی، ج ۳، ص ۴۲۱، ح ۲ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۰، ح ۷۱ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳۰، ح ۱، ب ۱۴

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از ابو مریم روایت کرده اند که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

آیا خطبه ی حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} قبل از نماز جمعه بود و یا بعد از نماز بود؟

حضرت فرمود؛ قبل از نماز بوده و بعد از خطبه نماز به جای می آورد.

• کافی، ج ۳، ص ۴۲۱، ح ۳ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۰، ح ۷۲ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳۲، ح ۲، باب ۱۵

✅️ و در «تفسیر قمی» از ابوبصیر روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

پیشنماز خطبه را ایستاده قرائت می کند زیرا که خداوند می فرماید؛ «وَ تَرَکوک قَائِمًا».

• سوره جمعه آیه ۱۱ | تفسیر قمی ج ۲، ص ۳۶۷ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳4، ح ۳

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از سماعه روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

پیشنماز قبل از نماز جمعه خطبه قرائت میکند در حال قیام و حمد و ثنا می نماید و پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} را یاد میکند و بعد از آن وصیت بر تقوی و پرهیزکاری میکند و بعد از آن یک سوره ی مختصر از قرآن قرائت میکند و بعد از آن خطبه مینشیند و بعد از آن باز قیام می کند و حمد و ثنا به جای آورد و بعد از آن صلوات به حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} و آل او ^{علیهم السلام} فرستد و از برای مؤمنین استغفار میکند و زمانی که از هر دو خطبه فارغ شد. مؤذن اقامه می گوید و دو رکعت نماز جمعه را به جای آورد و در رکعت اول سوره ی جمعه و در رکعت دوم سوره ی منافقین قرائت میکند.

• کافی، ج 3، ص 4۲۱ ح ۱ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۳، ح ۶۵۵ | وسائل، ج ۷، ص ۳۴۲، ح ۲، ب ۲۵

علت قرار داده شدن خطبه در نماز جمعه و علت دو رکعت شدن آن

✅️ و در «علل» و «عیون» از فضل روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} فرمود؛

جهت وجوب خطبه در نماز جمعه این است که روز جمعه حضور عمومی است و اغلب مردمان به غیر از صاحبان عذر حاضر شده اند و خداوند اراده فرموده که سبب باشد به رئیس ایشان به موعظه و ترغیب ایشان در طاعت خداوند بترساند ایشان را از معاصی و معصیت کاری و ایشان را مطلع نماید از مصالح دین و دنیای ایشان (تا آخر حدیث) .

• علل الشرایع، ج 1 ص ۲۶۵، ح ۹، ب ۱۸۲ | عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 118، ح ۱ ب ۳۴ | وسائل، ج ۷، ص 344، ح ۶. ب ۲۸

💡 مولف عزیز عالم بزرگوار سید حسین موسوی گلپایگانی اصل اشهیر به عرب باغی ^{اعلی الله مقامه} در کتاب قواعد السلام نقل نمودند که؛

✅️ و در «کتب اربعه» از زراره روایت کرده اند که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

در این آیه؛ « حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى » که مراد از نماز وسطی نماز ظهر است و این آیه در روز جمعه نازل شد و آنحضرت در سفر بوده پس قنوت گرفت در آن و وا گذاشت آن نماز ظهر را در سفر و در حضر که نماز ظهر در روز جمعه دو رکعت باشد ، و علاوه کرده بر غیر مسافر دو رکعت دیگر، و از نماز جمعه دو رکعت را برداشت از جهت وجود دو خطبه با امام جماعت، پس هر که در روز جمعه در غیر جماعت نماز گذارد پس آن کس چهار رکعت میگذارد مثل نماز ظهر در سایر روزها .

• کافی، ج 3، ص 271 و 272 ح ۱ | تهذیب، ج 2، ص ۲۴1، ح 954 | فقیه، ج ۷، ص 195 و 196 ، ح 600 | وسائل، ج ۷، ص ۳12، ح 9438

✅️ و در «علل» و «عیون» از ابن شاذان روایت کرده که امام رضا ^{علیه السلام} فرمود ؛

و جهت اینکه نماز جمعه دو رکعت شده با امام جماعت و در غیر جماعت چهار رکعت مثل سائر روزها، زیرا که مردمان در روز جمعه از جای دور میآیند، پس خداوند دوست داشته بر آنها تخفیف بدهد از برای زحمت آنها و دیگر اینکه امام جماعت آن ها را برای خطبه حبس میکند و آنها منتظر نمازند و کسیکه بر نماز منتظر باشد مثل این است که نماز میگذارد زیرا که نماز با امام جماعت تمام تر و کامل تر است از برای علم و فقه و فضل و عدل او، و دیگر اینکه روز جمعه عید است و نماز عید دو رکعت است .

• علل الشرایع، ج 1 ص ۲۶۵، ح ۹، ب ۱۸۲ | عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 118، ح ۱ ب ۳۴ | وسائل، ج ۷، ص 344، ح 9533

✅️ و در تهذیب از ابن سنان روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

جهت اینکه نماز جمعه دو رکعت شد از برای بودن دو خطبه است در آن و آن خطبه ها در حکم نماز است تا امام جماعت فراغت نمود از آنها.

• تهذیب، ج 3، ص 12و13، ح 42

کتاب قواعد الاسلام ج 2 ص 143

تکلیف ماموم زمانی که به خطبه ها نرسیده و یا در اثناء نماز جمعه برسد

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از حلبی روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از کسی که خطبه ی نماز جمعه را نرسید؟

حضرت فرمود؛ نماز جمعه را میگذارد و اگر به نماز نیز نرسید نماز ظهر میگذارد و زمانی که رسیدی بر پیشنماز قبل از اینکه از رکوع رکعت دوم فارغ شود پس نماز جمعه را رسیدی و اگر بعد از سر برداشتن از رکوع رکعت دوم رسیدی نماز جمعه فوت شده باید نماز ظهر به جای بیاوری.

• کافی، ج ۳، ص ۴۲۷، ح ۱ | تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۳، ح ۶۵۶

✅️ و در «تهذیب» از عزرمی روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که پیشنماز را در نماز جمعه یافتی و در رکعت دوم بعد از فراغ پیشنماز یک رکعت علاوه کن و در آن قرائت را جهر کن و اگر در تشهد یافتی پس نماز ظهر بگزار.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۴۴، ح ۶۵۹ | استبصار، ج ۱، ص 4۲۲، ح ۱۶۲۵ | وسائل، ج ۷، ص ۳۴۶، ح ۵

✅️ و در «تهذیب» از عبدالرحمن از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} فرموده؛

هر که پیشنماز را در رکعت دوم نماز جمعه بیاید علاوه نماید بر آن رکعت یک رکعت دیگر و در آن قرائت را جهر کند .

• تهذیب، ج ۳، ص ۱۶۰، ح ۳۴۴ | وسائل، ج ۷، ص ۳۴۷، ح ۸

✍ و مثل این است احادیث دیگر.

در وجوب نماز جمعه بر محبوس و زن و مسافر و امثال او از پیر و مریض و کور و نابینا و عدم وجوب بر آنها در بعضی وقتها

✍ و در احادیث سابقه ذکر شد که نماز جمعه از چند نفر برداشته شده و معنای آن این است که حاضر بودن برای ایشان واجب نیست و اگر زحمت قبول نمایند و به نماز حاضر شوند واجب میشود.

✅️ چنان که در «تهذیب» از حفص روایت کرده که شخصی از غلامان حضرت صادق ^{علیه السلام} از ابن ابولیلی پرسید؛

آیا نماز جمعه بر غلام و زن و مسافر واجب است یا نه؟

گفت ؛ واجب نیست؛

آن شخص گفت؛ اگر ایشان به نماز جمعه حاضر شوند آیا از نماز ظهر کفایت میکند یا نه؟

ابن ابولیلی گفت ؛ کفایت میکند؛

پس آن شخص گفت؛ چگونه کافی میشود چیزی که خداوند آن را واجب نکرده از آن چیزی که خداوند آن را واجب نموده؛

و ابولیلی جواب پیدا نکرده با وجود این که عالم و رییس روحانیون بود از طرف پادشاهان بنی عباس ؛

بعد از آن من (ابولیلی) از آن شخص پرسیدم جواب این مسأله را ؟

گفت؛ خداوند فرض و واجب نموده نماز جمعه را بر جمیع مؤمنان و مؤمنات و رخصت داده به زنان و غلامان و مسافران اگر خواسته باشند حاضر نشوند و زمانی که ایشان حاضر شدند رخصت نیامدن ساقط میشود از ایشان و لازم شود بر ایشان واجب و فرض اول از این سبب کفایت میکند از نماز ظهر؛

گفتم؛ این را از کدام کس یاد گرفتی؟

گفت؛ از حضرت صادق ^{علیه السلام} .

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۱، ح ۷۸ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳۷، ح ۱، ب ۱۸

✍ و از این حدیث فریضه بودن نماز جمعه بر جمیع مردمان از مرد و زن و مسافر و امثال او از پیر و مریض و اعمی معلوم میشود ، اما خداوند بر مسافر و مریض و زن و امثال او رخصت داده که اگر حاضر نشدند اختیار دارند و اگر حاضر شدند پس فریضه اول بر ایشان لازم است.

قواعد الاسلام ج 2 ص 147

✅️ و در قرب الاسناد از علی بن جعفر روایت کرده که از امام موسی کاظم علیه السلام سوال کردم که ؛

آیا برای زنها نماز عیدین و جمعه واجب است مثل مردان ؟

حضرت فرمود؛ بله.

قرب الاسناد ، ج 1، ص 224، ح 871

✍ و این حدیث نیز مثل حدیث سابق است در وجوب نماز جمعه بر زنان در وقت حاضر شدن آنها بر نماز جمعه.

قواعد الاسلام ج 2 ص 147

✅️ و در «ثواب الاعمال» و «مجالس» از سماعه روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

هر مسافری که به نماز جمعه حاضر شود و آن را دوست بدارد و بر آن رغبت نماید خداوند ثواب صد نماز جمعه ی اقامه کننده را به او میدهد.

• ثواب الاعمال ج 1 ص 37 | امالی شیخ صدوق ج 1 ص 60، ح ۵ | وسائل، ج ۷، ص ۳۳۹، ح ۲، ب ۱۹

✍ و از این حدیث نیز دلیل است بر وجوب نماز جمعه بر مسافر در وقت حاضر شدن ،و الا ممکن نیست که ثواب یک عمل مستحب از یکصد عمل واجب زیادتر شود.

قواعد الاسلام ج 2 ص 148

✅️ و در «تهذیب» از ابن سیابه روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

که به رئیس مسلمین واجب است بیرون کردن محبوسین که از برای امورات دین و خلاف کردن حبس شده اند از حبس در روز جمعه به جهت ادا کردن نماز جمعه تا این که آنها نیز به نماز حاضر شوند و بعد از نماز جمعه دوباره آنها را بر حبس رد نمایند و همچنین در نماز عیدین.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۸۵، ح ۸۵۲ | وسائل، ج ۷، ص ۳4۰، ح ۱، ب ۲۱

✅️ و در «فقیه» و «تهذیب» از عبدالرحمن روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

عیب ندارد ترک نمودن نماز جمعه در وقت باران.

• فقیه، ج ۱، ص 413، ح 1223 | وسائل، ج ۷، ص ۳۴۱، ح ۱، ب ۲۳

✍ و از این حدیث نیز معلوم میشود که نماز جمعه در وقت گل آلود بودن راه ها ساقط است مثل مسافر و زنها و برای مردمان رخصت است در عدم حضود بر آن نماز از جهت زحمت و مشقت باران و گل آلود بودن راه.

قواعد الاسلام ج 2 ص 148

✅️ و در «کافی» و «تهذیب» از جابر روایت کرده اند که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم؛

معنای فرمایش خداوند چیست؟ «فَاسْعَوْا إِلَى ذِکرِ اللهِ».

حضرت فرمود؛ یعنی عمل بکنید و عجله نمایید در روز جمعه از برای نماز جمعه زیرا که روز جمعه ضیق است به مسلمین و ثواب اعمال ایشان در آن روز به قدر آن ضیق باشد که به ایشان شده و حسنات و سیئات در آن روز دو مقابل است.

و آن حضرت فرمود؛ به خداوند قسم یاد میکنم هر آینه به من رسیده که اصحاب حضرت رسول الله ^{صل الله علیه و آله} در روز پنج شنبه از برای روز جمعه تدارک میکردند زیرا که روز جمعه ضیق است برای اعمال آن.

• سوره جمعه آیه ۹ | کافی، ج ۳، ص 415، ح 10 | تهذیب، ج ۳، ص 236، ح 620

✅️ و در «فقیه» روایت کرده که حضرت امیر المؤمنین ^{علیه السلام} فرمود؛

یک نفر از شما در روز پنجشنبه دوا نخورد.

عرض کردند؛ جهت آن چیست؟

حضرت فرمود؛ تا این که ضعیف نشود از آمدن به نماز جمعه.

• فقیه، ج ۱، ص ۴۲۷، ح ۱۲۶۱ | وافى، ج ۸ ص ۱۰۹۴، ح 7798

✍ و احادیث وجوب نماز جمعه بسیار است و مرحوم صاحب «وسائل الشیعه» فرموده که احادیث وجوب آن زیادتر است از دویست حدیث و مثل این را مرحوم مجلسی در «بحار الانوار» فرموده .

✍ و حدیث ابن سیابه در وجوب نماز جمعه کفایت است؛ زیرا که در آن حدیث حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛ که به رییس مسلمین واجب است اخراج محبوسین برای نماز جمعه و حال این که حبس آنها واجب شده بود از جهت خلاف ایشان .

✍ و آن حضرت (حضرت صادق ^{علیه السلام}) در زمان خودش نماز جمعه نمیگذاردند و بلکه نماز جمعه را بنو امیه و یا بنو عباس متصدی میشد و مراد آن حضرت بیان حکم (وجوبیت) آن نماز بوده تا به روز قیامت.

✅️ چنان که در «تهذیب» از زراره روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} ؛

ما را ترغیب و تحریص فرمود به نماز جمعه تا این که من گمان کردم که مرادش این است که ماها در حضور مبارک او حاضر شویم و نماز جمعه را با او به جای بیاوریم.

پس عرض کردم که؛ فردا در خدمت تو حاضر باشیم؟

حضرت فرمود؛ نه، و قصد من این است که در نزد خودتان باشد.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲۳۹، ح ۶۳۵

✅️ و از عبدالملک روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

ای عبدالملک امثال تو اشخاص هلاک میشود و اداء نمیکند آن نماز را که خداوند فریضه قرار داده؛

گفتم ؛ چه بکنم؟

حضرت فرمود ؛ نماز جمعه را بگذارید.

• تهذیب، ج ۳، ص ۲3۹، ح ۶۳۸

✍ و از واضحات است که حضرت باقر ^{علیه السلام} نمیتوانست در زمان خودش نماز جمعه را ادا نماید از جهت شدت تقیه از بنی مروان پس مراد آن حضرت مثل فرمایش حضرت صادق ^{علیه السلام} بود که اصحاب او بروند و در نزد خودشان نماز جمعه را اداء نمایند.

✍ و در این ماده اکتفا شد بر بعضی احادیث وجوب نماز جمعه و اینها کفایت میکند از برای مرد دین دار و شخص پرهیزکار و بر مسلمانی که اعتقاد به قرآن و امامان داشته باشد و امامان را مثل یک نفر طبیب بداند و فرمایش های ایشان را در لزوم یک حکم شرعی مثل یک نفر دکتر فرنگی در مداوای مرض جسمانی فرض بکند؛

«فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَلْبَابِ لَعَلَّکمْ تَعْقِلُونَ.»

در اما در ذکر جمله ای از احادیث در فضیلت نماز جمعه که سید حسین عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب قواعد الاسلام نقل فرموده

✅️ و در فقیه روایت کرده که رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده که ؛

هر که به نماز جمعه حاضر گردد از جهت ایمانش بر آن و طلب ثواب برای آن ، عمل خود را از سر بگیرد.

• فقیه ، ج 1، ص 427 ، ح 1260

✅️ و در مجالس از ابن بکیر روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرموده ؛

هر قدمی که سعی کند به نماز جمعه خداوند جسد او را به دوزخ حرام میکند.

• امالی، ج 1، ص 449، ح 605

قواعد الاسلام ج 2 ص 149

و اما در عذاب و عقاب ترک کننده نماز جمعه که سید حسین عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب قواعد الاسلام نقل فرموده

✅️ و در فقیه از زراره روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود که ؛

نماز جمعه فریضه (واجب) است و اجتماع کردن برای آن فریضه است با پیشنماز و اگر کسی بدون علت سه جمعه را ترک كند پس آن کس سه فریضه را ترک كرده و سه فریضه (واجب) را بدون علت ترک نمیکند کسی مگر منافق .

• کافی ج 3 ص 372 ح 6 | فقیه ، ج 1، ص 375

✍ و این را در محاسن نیز روایت کرده .

محاسن برقی ج 1 ص 85 ح 23

✅️ و در عقاب الاعمال از ابو بصیر و از محمد بن مسلم روایت کرده که امام جعفر صادق ^{علیه السلام} فرمود که ؛

هر که ترک بکند نماز جمعه را در سه هفته ی متوالی بدون علت خداوند بر قلب او مهر میزند.

• عقاب الاعمال ج 1، ص 232

✅️ و از زراره روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود که ؛

نماز جمعه فریضه است و اجتماع کردن بر آن با امام جماعت فریضه است و اگر کسی آن را ترک كند در سه هفته بدون علت پس سه فریضه را ترک كرده و سه فریضه را بدون علت ترک نمیکنید مگر منافق ؛

و فرمود هر که ترک نماید جماعت را در جمعه از جهت اعراض از آن و از جماعت مؤمنین بدون علت پس از برای او نماز نیست .

• عقاب الاعمال ج 1، ص 232 و 233

✍ و امثال این احادیث زیاد است. ان شاء الله در ماده بعدی عقاب ترک کننده نماز جمعه و همچنین اسامی علمایی که بر وجوبیت نماز جمعه در زمان غیبت قائل بودند رو منتشر خواهیم کرد.