روزه یوم الشک و اینکه به نیت ماه رمضان حرام است

حدیث شریف و خطبه ی رسول خدا صلی الله علیه و آله در فضیلت ماه رمضان

در کتاب فقیه از ابوالورد روایت کرده که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمودند؛

حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در آخرِ جمعه ی ماه شعبان خطبه ای قرائت فرمود و بعد از حمد و ثنای خداوند فرمود؛

ای مردمان روی آورده به شما یک ماهی که در آن شب قدر است و آن شب خوب تر است از هزار ماه و آن ماه رمضان است و خداوند روزه ی آن را واجب کرده به شما.

• فقیه ج ۲ ص 94 ح ۱۸۳۱

و اما احادیثی که دلالت دارند با رؤیت ماه روزه و افطار بکنیم

و در عیون از فضیل روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} نوشت به مأمون؛

روزه ی ماه رمضان فریضه است و باید به رؤیت هلال روزه شوند و به رؤیت ماه شوال افطار نمایند.

• عیون اخبار الرضا ج ۲ ص ۱۲۴ ح ۱ __ ج 1 ص 131 ح 1

و در کتب اربعه و مقنعه از محمد بن مسلم روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

وقتی ماه رمضان را دیدید روزه بدارید و وقتی ماه شوال را دیدید افطار کنید و روزه را با رأی و ظن نمیشود و لٰکن با دیدن ماه است.

• فقیه ج ۲ ص 123 ح ۱۹۰۸ | تهذیب ج ۴ ص ۱۵۶ ح ۴۳۳ | استبصار ج ۲ ص ۶۳ ح ۲۰۳

و در مقنعه و تهذیب از ابن حازم روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

روزه باشید به دیدن ماه و افطار کنید به دیدن ماه شوال و اگر (بعدا) دو شاهد عادل شهادت نمایند که ایشان ماه رمضان را یک روز قبل از این دیده اند، آن روز را قضاء کنید.

• تهذیب ج ۴ ص ۱۵۷ ح ۴۳۶ | استبصار ج ۲ ص ۶۴ ح ۲۰5 | وسائل الشیعه ج 10 ص 254 ح 13346

احادیث در مورد روزه گرفتن در یوم الشک

و در کافی از کاهلی روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم ؛

از آخر ماه شعبان که شک میشود در آن؟

حضرت فرمود؛ اگر من آن روز را روزه باشم خوب تر است از اینکه از ماه رمضان یک روز را افطار نمایم.

• کافی ج ۴ ص ۸۱ ح ۱ | تهذیب ج ۴ ص ۱۸۱ ح ۵۰۵ | استبصار ج ۲ ص ۷7 ح ۲۳4

در کتب اربعه از بشیر نبّال روایت کرده اند که از امام صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از روزه ی یوم الشک؟

حضرت فرمود ؛ آن روز را روزه باش(به چه نیتی روزه باشیم در ادامه معلوم میشود) ، پس اگر معلوم شد که آن روز از ماه شعبان بوده است، روزه ‏اى مستحبّى بجا آورده ‏اى، و اگر از ماه رمضان شد، پس بر آن موفق شدی.

• کافی ج 4 ص 82 ح 5 | فقیه ج ٢ ص 127 ح ١٩٢۴ | تهذیب ج ۴ ص ۱۸۱ ح ۵۰۴ | استبصار ج 2 ص 78 ح 236

احادیثی که نهی فرمودند که یک روز از ماه شعبان به ماه رمضان زیاده کنیم

در تهذیب از ابو خالد روایت کرده که امام محمد باقر ^{علیه السلام} فرمود که رسول الله ^{صل الله علیه وآله} فرمود؛

هر کس به ماه رمضان یک روز الحاق کند از غیر آن پس او ایمان به خداوند و بر من نیاورده.

•  تهذیب ج ۴ ص ۱۸۱ ح ۵۰١

و در فقیه روایت کرده که امیرالمومنین ^{علیه السلام} فرمود که؛

افطار کردن یک روز از ماه رمضان گناهش کمتر است از کسی که یک روز از ماه شعبان به ماه رمضان زیاده کند ؛ یعنی آن بدعت میشود و گناه بدعت زیادتر است از بعضی گناهان که روزه خوردن باشد.

• فقیه ج 2 ص 127 ح 1923

احادیث در مورد یوم الشک و نیت روزه در آن روز که خیلی مهم است

و در فقیه از سهل بن سعد روایت کرده که شنیدم از امام رضا ^{علیه السلام} که میفرمود؛

روزه بشوید از برای رؤیت و افطار بکنید از جهت رؤیت و نیست از ما آن کسیکه روزه ماه رمضان را قبل از رؤیت و افطار آن را قبل از رؤیت به عمل بیاورد ؛

گفتم ؛ چه میفرمائید در روزه یوم الشک ؟

حضرت فرمود؛ پدرم از جدم از امیر المؤمنین ^{علیه السلام} روایت کرده که فرمود؛ اگر من یک روز از شعبان روزه باشم بهتر است برای من از اینکه یک روز از ماه رمضان افطار نمایم .

✍ یعنی اگر یوم الشک را به نیت شعبان روزه باشم و در واقعیت آن روز از ماه رمضان باشد خوبتر است از اینکه به قصد ماه رمضان روزه باشم بدون علم به ماه رمضان.

• فقیه ج 2 ص 128 ح 1929

در کتب اربعه در بیان اقسام روزه های واجب و حرام و غیره امام سجاد زین العابدین ^{علیه السلام} به زُهری فرمود؛

یکی از روزه های حرام روزه ی یوم الشک است و ما امر شده ایم به آن در یک صورت و نهی شده ایم از روزه ی آن در صورت دیگر، و امر شدیم به روزه ی آن با روزه ی ماه شعبان که روزه باشیم و از ماه شعبان حساب نماییم و نهی شدیم از آن در فرضی که کسی تنها آن روز را روزه باشد و از ماه رمضان حساب نماید با وجود شک در آن روز.

زهری گفت؛ فدایت شوم ،اگر آن کس از ماه شعبان روزه نداشته باشد چه کند؟

حضرت فرمود؛ نیت می کند در شب شک این که او آخر ماه شعبان روزه می شود و بعد از آن اگر آن روز از ماه رمضان شد کفایت می کند از او و اگر ماه شعبان شد ضرر ندارد به او .

زهری گفت؛ روزی مستحب چگونه از روزه ی واجب کفایت میکند؟

حضرت فرمود؛ اگر کسی یک روز از ماه رمضان روزه باشد با نیت مستحب بودن روزه و نداند که آن روز از ماه رمضان است و بعد از اتمام روزه بداند که روزه ی او در ماه رمضان واقع شده است ،البته از او کفایت می کند ،به علت این که وجوب روزه بر آن روز واقع شده و آن را نیز روزه بوده است .

• کافی ج ۴ ص ۸۳ ح 1 | فقیه ج ۲ ص 77 ح 1784 | خصال ج 2 ص ۵۳۴ ح 4 | تهذیب ج ۴ ص 294 ح 895 | قانون الاسلام ج ۲ ص ۶۸۴ و ۶۸۵

اگر به حدیث زُهری دقت کرده باشید امام سجاد ^{علیه السلام} میفرماید که؛

یکی از روزه های حرام روزه ی یوم الشک است؛ یعنی این که اکر یوم الشک را به نیت ماه رمضان روزه بگیریم این روزه با این نیت حرام است چون نهی فرمودند از این نیت ؛ به خاطر این که روزه با رؤیت هلال ماه است و روزه را با رأی و ظن نمیشود و رای و ظن در دین حرام و بدعت است .

خادم اهل بیت علیهم السلام

و در مقنع از ابن سنان روایت کرده که از امام جعفر صادق ^{علیه السلام} سؤال کردند؛

از کسی که ماه شعبان را روزه شد و (در حالی که) در یوم الشک به نیت ماه رمضان روزه شده ، پس معلوم شد که آن روز از شعبان بوده؟

حضرت فرمود ؛ روزه ی آن روز را اعاده میکند ، و اگر از ماه شعبان نیت کرده بود و ظاهر شده بود از ماه رمضان پس از او کافی بوده .

• مقنع ص 186

در کافی و تهذیب از سعید اعرج روایت کرده اند که به امام جعفر صادق ^{علیه السلام} گفتم که؛

یوم الشک را من روزه شدم و از رمضان شد ، آیا آن روز را قضاء نمایم یا نه ؟

حضرت فرمود؛ نه قضا ندارد و بر آن موفق شدی .

• کافی ج 4 ص 82 ح 4   |   تهذیب ج 4 ص 182 ح 506

اگر به دو حدیث فوق حدیث ابن سنان و حدیث سعید اعرج دقت کرده باشید :

امام صادق ^{علیه السلام} به ابن سنان فرمود ؛ روزه ی آن روز را اعاده میکند؛ و در حدیث بعدی به سعید اعرج فرمود ؛ نه قضا ندارد و بر آن موفق شدی ؛ هر دو حدیث صحیح هستند و اختلاف ندارند؛

و اما جواب از این دو حدیث که چرا به ابن سنان فرمود ؛ روزه ی آن روز را اعاده میکند و به سعید اعرج فرمود ؛ نه قضا ندارد ؛ جواب این است که؛

در حدیث ابن سنان : چون آن شخص یوم الشک را به نیت ماه رمضان روزه شده و به فعل نهی و حرام مرتکب شده بود از این جهت باید اعاده بکند زیرا که روزه یوم الشک به نیت ماه رمضان حرام است و قبول نشده.

و اما در حدیث سعید اعرج : معلوم میشود که جناب سعید یوم الشک را در واقعیت به نیت ماه شعبان روزه گرفته است نه به نیت ماه رمضان ؛ و بعدا بر او معلوم شده که یوم الشک از ماه رمضان بود؛ چون به فعل حرام مرتکب نشده و در یوم الشک به نیت ماه شعبان روزه گرفته روزه ی او از ماه رمضان او کفایت کرده است، چنانکه امام سجاد ^{علیه السلام} در حدیث زهری نیز فرموده است.

خادم اهل بیت علیهم السلام

و در تهذیب از عبدالرحمن روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم ؛

از هلال ماه رمضان که در شب آخر شعبان ابر می شود؟

حضرت فرمود؛ فردا روزه نباش ، مگر اینکه ماه را دیده باشی و اگر شهادت کردند اهل بلد دیگر که ایشان ماه رمضان را دیده اند، پس آن روز را قضاء کن.

• تهذیب ج ۴ ص ۱۵۷ ح ۴۳۹ | استبصار ج ۲ ص ۶۴ ح ۲۰۶

و اما حدیث کاهلی که در بالا نیز ذکر شده بود ؛ در کافی از کاهلی روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سوال کردم ؛

از آخر ماه شعبان که شک میشود در آن؟

حضرت فرمود؛ اگر من آن روز (روز آخر ماه شعبان یوم الشک) را روزه باشم خوب تر است از اینکه از ماه رمضان یک روز را افطار نمایم.

• کافی ج ۴ ص ۸۱ ح ۱ | تهذیب ج ۴ ص ۱۸۱ ح ۵۰۵ | استبصار ج ۲ ص ۷۸ ح ۲۳۷

اگر به دو حدیث فوق حدیث عبدالرحمن و کاهلی دقت کرده باشید :

امام صادق ^{علیه السلام} به عبدالرحمن فرمود ؛ فردا روزه نباش ؛ و به کاهلی فرمود ؛ اگر من آن روز (روز آخر ماه شعبان یوم الشک) را روزه باشم خوب تر است؛ هر دو حدیث صحیح هستند و اختلاف ندارند؛

جواب از این دو حدیث طبق حدیث زهری از امام زین العابدین ^{علیه السلام} که قبل از این دو حدیث خواندیم این است که؛

در حدیث عبدالرحمن : فردا روزه نباش ؛ یعنی عبدالرحمن فردا به نیت ماه رمضان روزه نباش.

در حدیث کاهلی : اگر من آن روز (روز آخر ماه شعبان یوم الشک) را روزه باشم خوب تر است ؛ یعنی کاهلی ؛ اگر من آن روز را به نیت ماه شعبان روزه باشم خوب تر است از اینکه از ماه رمضان یک روز را افطار نمایم.

خادم اهل بیت علیهم السلام

و اما در مورد احادیث محاسبه عددی

و اما در مورد احادیثی که در مورد نحوه محاسبه و تعیین روزهای خاص برای دانستن اول ماه رمضان ذکر شده است ؛

عالم بزرگوار سید حسین موسوی عرب باغی رحمت الله علیه در کتاب قواعد الدین جلد دوم که عربی میباشد در ص 126 در باب «فی حكم من يصوم الخامس من السنة الماضية و يوم الستين من رجب و نظير يوم الاضحى» چندی از احادیث مربوط «نحوه محاسبه و تعیین روزهای خاص برای دانستن اول ماه رمضان» را آورده و در ص 127 در باب «فی طريق ثبوت الشهر بالشهادة او بالشياع» احادیث مربوط به اینکه، «ماه رمضان با شهادت یا با رؤیت اثبات میشود» را نیز آورده و در انتهای این باب بیان فرموده که؛

✍ از این احادیث ظاهر است که اثبات ماه رمضان و یا ماه شوال، لابد است که به شهادت دو عادل یا به رؤیت هلال باشد، و الا با علائم و نشانه های که در احادیث سابقه وارد شده ثابت نمی‌شود .

لینک مطالعه آنلاین و دانلود کتاب قواعد الدین جلد دوم ؛

خادم اهل بیت علیهم السلام