احکام نماز جماعت و شرایط پیشنماز

ماده ی سی و یکم در نماز جماعت و شرایط پیشنماز

آیات نماز جماعت

قَالَ اللهُ تَعَالَى؛ « وَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَأتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِین »

یعنی؛ « نماز را اقامه بکنید و زکات را بدهید و رکوع بکنید با رکوع کنندگان و نماز بگزارید با نماز بجا آورندگان. »

• سوره بقره 43

✍ و این آیه در نماز جماعت است.

و قَالَ اللهُ تَعَالَى؛ « وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَاَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ. »

یعنی: « زمانی که قرآن را قرائت کردند پس شما بر قرائت آن گوش بدهید و ساکت باشید تا بشنوید و بفهمید، شاید که به سبب فهمیدن قرآن رحم کرده باشید. »

• اعراف 204

✍ و این نیز در نماز جماعت است و در قرائت پیشنماز است که او در نماز قرائت نماید و اقتدا کنندگان گوش بدهند که خداوند در آیات قرآن چه میفرماید.

در اینکه نماز جماعت واجب نیست و از سنت رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} است

و در «کافی» و «تهذیب» از فضیل و زراره روایت کرده اند که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتیم ؛

آیا نماز جماعت واجب است؟

حضرت فرمود؛ نمازها واجب است و نماز را با جماعت به جای آوردن واجب نیست ولکن نماز را به جماعت ادا نمودن طریقه و شریعت حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} است و هر که آن را ترک نماید از جهت اعراض از آن و از جماعت مسلمانان بدون علت در آن پس از برای آن کس نماز کامل نیست.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۲ ح 6 | تهذيب ج ۳ ص ۲۴ ح ۸۳

در فضیلت نماز جماعت

و در «کافی» و «تهذیب » از زراره روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} پرسیدم که؛

روایت شده که نماز جماعت افضل است از نماز تنها بیست و پنج درجه؟

حضرت فرمود؛ این حدیث صحیح است.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۱ ح ۱ | تهذیب ج ۳ ص ۲۴ ج ۸۲

و در «کافی» و «فقیه» از سکونی روایت کرده اند از حضرت صادق ^{علیه السلام} که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده؛

هر که پنج وقت نماز را با جماعت بگزارد در حق او خوب ظن بکنید و او را شخص خوب بدانید.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۱ ح ۳ | فقیه ج ۱ ص ۳۷۶ ح ۱۰۹۳

✍ و مثل اینها است احادیث بسیار.

✍ و در شرح لمعه فرموده که ؛

نماز جماعت در نمازهای یومیه مستحب مؤکد است، یک نماز در جماعت مقابل است با بیست و پنج و یا بیست و هفت نماز با غیر عالم و با عالم با هزار نماز و اگر این نماز جماعت در مسجد باشد ثواب مضاعف میشود و نماز در مسجد جامع با غیر عالم دو هزار و هفت صد برابر است و با عالم صد هزار مقابل است.

• شرح لمحه ج ۱ ص ۳۷۷

در علت نماز جماعت

و در «علل» و «عیون» از فضل روایت کرده که حضرت رضا ^{علیه السلام} فرمود؛

جهت امر شدن مردمان به نماز جماعت این است که اخلاص و توحید و اسلام و عبادت از برای خداوند در میان مردمان آشکار و مشهور و معروف باشد. زیرا که در ظاهر کردن آن اتمام حجت است بر اهل مشرق و مغرب و جهت دیگر این است که منافق و خفیف شمارندگان نماز به جا بیاورند آنچه را که به آن اقرار نموده اند از اظهار اسلام و بودن در دین اسلام و بوده باشد شهادت بعضی مردمان در حق دیگران بر اسلام ایشان جایز و ممکن و علت دیگر آن است که در نماز جماعت اعانت و حمایت است بر خوبی و نیکوکاری و پرهیزکاری و زجر و منع است از معصیتها و از بدی های زیاد.

• علل الشرایع ص ۲۶۲ ح ۹ | عیون اخبار الرضا ج 1 ص ۱16

و در « علل الشرایع » از ابن ابو یعفور روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

جهت نماز جماعت این است که شناخته شود نمازگزار از ترک کننده ی آن و معروف باشد مواظبت وقت نماز کننده از ضایع کننده ی آن و اگر نماز جماعت نمی شد ممکن نباشد شهادت دادن بر صلاح کسی زیرا که کسی که نماز جماعت نگزارد از برای او نماز نیست در میان مسلمانان به علت این که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده؛ نماز کامل نیست برای کسی که نماز را در مسجد با جماعت مسلمین به جای نیاورد مگر این که یک علت داشته باشد.

• علل الشرایع ص ۳۲۵ ح ۱

پشت سر چه کسانی باید نماز بخوانیم ؟

و در «کافی» و «تهذیب» از ابن راشد روایت کرده اند که به حضرت جواد ^{علیه السلام} گفتم ؛

شیعیان تو اختلاف میکنند در مسائل دین با همه ی ایشان نماز گزارم یا نه؟

حضرت فرمود؛ نماز نگزار مگر در پشت سر کسی که به دین او خاطر باشی و او را در احکام دین امین بدانی.

• کافی ج ۳ ص ۳۷4  ح ۵ | تهذیب ج ۳ ص ۲۶۶ ح ۷۵۵

و در مقنع از حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} روایت کرده که فرمود؛

اگر خواسته باشید که نماز شما پاکیزه شود پس پیشنماز شما اخیار و خوب تر شما باشد.

• مقنع ج 1 ص 118 | وسائل ج ۸ ص ۳۱۵ ح 10770 | فقیه ج ۱ ص ۳۷7 ح ۱۱۰1

و در «فقیه» و «تهذیب» از عرزمی روایت کرده اند که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده؛

هر که بر یک قومی امامت جماعت نماید و در بین آنها از او اعلم باشد همیشه امورات دین ایشان تنزّل و پست تر میشود تا به روز قیامت.

• تهذیب ج ۳ ص ۵۶ ح ۱۹۴ | فقیه ج ۱ ص ۳۷8 ح ۱۱۰2

و در «فقیه» روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرمود؛

پیشنماز قوم پیشوای ایشان است پس مقدم کنید کسی که او افضل شما است در علم و دانستن احکام دین.

• فقیه ج ۱ ص ۳۷۷ ح ۱۱۰۰

و در «قرب الاسناد» از حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} فرموده؛

پیشنماز شما واسطه در بین شما و خداوند است پس نظر کنید بر واسطه های خودتان در دین و نماز شما.

• قرب الاسناد ص 77 ح 250

و مرحوم شهید اول در کتاب ذکری روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرموده؛

هر که در پشت سر عالم به احکام دین نماز بگزارد گوییا که در پشت سر پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} نماز گزارده است.

• ذکری ص ۲۶۵

در شرایط پیشنماز

و در «کافی» و «تهذیب» از ابو عبیده روایت کرده اند که سؤال کردم از حضرت صادق ^{علیه السلام} ؛

یک جماعت از ما در جایی میباشند و در نماز به یکدیگر میگویند که فلانی تو پیشنماز ما باش ؟

حضرت فرمود که حضرت رسول ^{صلی الله علیه و آله} فرموده ؛

مقدم میشود بر آن جماعت اعلم آنها به قرآن و اگر مساوی باشند در آن پس اقدم آنها بر هجرت کردن و علم یاد گرفتن و بعد از آن اقدم آنها به حسب سن و بعد از آن اعلم آنها به طریقه و شریعت آن حضرت .

• کافی ج ۳ ص ۳۷۶ ح 5 | تهذیب ج ۳ ص ۳۱ ح ۱۱۳

✍ و از امثال این احادیث بسیار است در وجوب تقدیم اعلم و افضل در نماز و در فتوی اخذ کردن و از او علم دین یاد گرفتن.

✍ و از همه ی آنها معلوم میشود که تقدیم اعلم و دانا و در احکام دین بینا واجب است و با وجود اعلم نماز گزاردن با پیشنماز غیر اعلم امورات دین و بلکه امور دنیا تنزل و روی بر پایین میشود چنانکه در حدیث عرزمی بیان فرموده.

✍ پس باید شخص مسلم بعد از خاطر جمع شدن از دین و امانت و درستی کسی از اعلم و افضل بودن او با خبر باشد و چنانکه احزار عدالت در امام جماعت شرط است همین طور احراز اعلم بودن او نیز شرط است به صریح احادیث مذکوره و اگر از روز اول اعلم در هر ولایت مقدّم و پیشوا میشد روز به روز اسلام و ایمان و دین حق حضرت پیغمبر ^{صلی الله علیه و آله} بالاتر می رفت و مشهورتر میشد و اهل اسلام ترقی میکرد.

و در «کافی» از زراره روایت کرده که از حضرت باقر ^{علیه السلام} پرسیدم ؛

از نماز گزاردن در پشت سر عبد و غلام زر خرید؟

حضرت فرمود ؛ عیب ندارد زمانی که با بصیرت باشد در مسائل دین و در آن جا داناتر و اعلم از او نباشد.

گفتم ؛ آیا در پشت سر اعمی(نابینا) نماز بگزارم؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد در صورتی که او را روی به قبله نمایید و افضل آن جماعت باشد در علم و عمل .

• کافی ج ۳ ص ۳۷۵ ح ۴

و در «تهذیب» از سماعه روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از نمازگزاردن در پشت سر عبد و غلام؟

حضرت فرمود؛ نمی شود مگر این که داناتر و با بصیرت کامل باشد از ایشان و اعلم آنها بوده باشد.

• تهذيب ج ۳ ص ۲۹ ح ۱۰۲

و در «فقیه» از حضرت باقر ^{علیه السلام} و حضرت صادق ^{علیه السلام} روایت کرده که فرمودند؛

عیب ندارد پیشنماز بودن اعمی(نابینا) زمانی که مردمان راضی شوند بر او و بوده باشد داناتر ایشان به آیات قرآن و داناتر آنها در علم دین.

• فقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ح ۱۱۰۸

✍ و از این احادیث در کتب اربعه معلوم شد که با وجود اعلم غیر اعلم نمیتواند پیشنماز باشد و هكذا در قضاء و فتوی و در جمع امورات دین.

مؤلف عزیز سید حسین عرب باغی ^{رحمت الله علیه} در کتاب اساس الاسلام در ادامه ی این احادیث بیان فرمودند که؛

✍ بعض از علماء این احادیث را حمل به استحباب کرده و این حمل در نهایت بعید است زیرا که تقدیم افقه و اعلم در جمیع موارد از ضروریات عقلیه و از منصوصات نقلیه است در مذهب شیعه پس در این مقام چطور میشود که از این قاعده ی مسلمه دست برداشت !! و اعراض نمود با وجود این همه احادیث خصوصاً حديث پيغمبر ^{صلی الله علیه و آله} که فرمود همیشه امر آن قوم در سفال و اضمحلال میشود در صورتی که غیر اعلم را با وجود اعلم مقدم نمایند، و از جهت مقدم شدن غیر اعلم در بلاد اسلام و ایران، مسلمین ایرانیان باین فلاکت و هلاکت افتاده اند و اگر از اول اعلم علماء هر زمان در هر بلد مقدم میشد و امورات مسلمین و پیشوای ایشان اعلم آنها میبود هرگز به این فقر و فاقه مبتلاء نمیشدند و ایران کارخانه فقیر سازی نشده بود و اعلم علماء امر به اخراج معادن و درست کردن راهها و شوسه شدن شوارع میکرد و بلکه قبل از صد سال خط آهن در ایران دایر و کارخانجات در اغلب موارد و ایالات بر پا میشد و چقدر بی انصافی و بی حسی بودن است که مردمان يك بلد بزرك منتظر باشد که یکنفر شخص نا معلوم و بلکه مجهول الحال و غیر معلوم العدالت از جای دیگر يك دستور العمل در طهارت و نجاست و در شکیات و ظنیات و غیر از اینها بنویسد و عمر مردمان در این ها ضایع شود و در آخر چیزی معلوم ایشان نشود و نه دنیا برای آنها باشد و نه آخرت و مردمان دیگر ترقیات داشته باشند و ثروت ما را از دست ما بگیرند و ما محتاج کفار شویم در همه چیز و نفوس ما مسلمانان و اعراض و اموال ما تلف شود و روز بروز دیگران ترقی کنند و ما تنزل بکنیم و علماء اعلام در اغلب بلدان در پرده ی خفاء و در گوشه ی انزواء بمانند، وای از این غفلت و فریاد از این جهالت تا به کی خواهد شد.

اساس الاسلام عالم بزرگوار عرب باغی ص 31

در نماز جماعت زن و شوهر

و در «کافی» و «تهذیب» از ابوالعباس روایت کرده اند که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

مرد با زن خود در خانه ی خودش نماز جماعت میگزارد؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد و باید زن در عقب مرد ایستاده باشد.

• تهذیب ج ۳ ص ۲۶۷ ح ۷۵۷

✍ و مثل این است احادیث دیگر که زن باید جنب و طرف راست و چپ پیشنماز نباشد.

در عدم جواز پیشنماز بودن زن

و در «فقیه» و «تهذیب» از زراره روایت کرده اند که به حضرت باقر ^{علیه السلام} گفتم ؛

آیا زن میشود که پیشنماز باشد بر زنان؟

حضرت فرمود؛ نمی شود مگر در نماز میت زمانی که کسی اولی به آن میت نباشد به غیر از آن زن و باز آن زن در وسط زنان ایستاده و مثل مرد مقدم نباشد و تکبیر بگوید و آنها نیز تکبیر بگویند.

• فقیه ج ۱ ص 397 ح ۱۱۷8 | تهذيب ج ۳ ص ۲۶۸ ح ۷۶۶ | استبصار ج ۱ ص ۴۲۷  ح ۱۶۴۸

و در «فقیه» از حضرت باقر ^{علیه السلام} روایت کرده ؛

که حضرت رسول الله ^{صلی الله علیه و آله} در وصیت خود به حضرت امير المؤمنين ^{علیه السلام} فرموده؛

که از برای زنان نماز جمعه و نماز جماعت نیست .

• فقیه ج ۴ ص 364

و در «تهذیب» در حدیث حلبی حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زنان در نماز واجب پیشنماز نمی شود .

• تهذیب ج ۳ ص ۲۶۸ ح ۷۶۵ | استبصار ج ۱ ص ۴۲۷ ح ۱۶۴۷

و ايضاً در حدیث ابن خالد حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زن پیشنماز نمی تواند شود در نماز واجب.

• تهذیب ج ۳ ص ۲۶۹ ج ۷۶۸ | استبصار ج ۱ ص ۴۲۶ ج ۱۶۴۶

✍ و در بعضی احادیث فرموده اند که زن در نماز نافله پیشنماز میشود و این احادیث باید حمل شود بر تقیه زیرا که در احادیث صحیحه وارد شده که نماز جماعت در نافله بدعت است.

چنانکه در «خصال» در حدیث «شرایع الدین» حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود ؛

که نماز نافله در جماعت نمیشود زیرا که بدعت است و هر بدعت ضلالت و هر ضلالت در دوزخ است.

• خصال ج 2 ص ۶۰۶

و در «عیون» از ابن شاذان روایت کرده حضرت رضا ^{علیه السلام} نوشت بر مأمون ؛

که جایز نیست نماز جماعت در نافله زیرا که آن بدعت است و هر بدعت ضلالت و هر ضلالت در آتش دوزخ است.

• عیون اخبار الرّضا ج 1 ص 131

✍ و این دو حدیث را در رساله ی محض الاسلام نقل کردم و به قرینه ی این احادیث پیشنماز بودن زنان در نافله نیز جایز نیست و بلکه به دلالت حدیث وصیت پیشنماز شدن زن جایز نیست و لابد است حمل کردن جایز بودن جماعت برای زن در نافله بر تقیه.

در سقوط قرائت از مأمومین (اقتدا کننده)

و در کتب اربعه از حلبی روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که در پشت سر یک پیشنمازی که لایق است نماز میگزاری در عقب سر او قرائت مکن چه قرائت او را بشنوی و یا نشنوی مگر این که نماز جهریه باشد و قرائت او را نشنوی و در این فرض خودت قرائت کن.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۷ ح ۲ | فقیه ج ۱ ص 391 ح ۱۱۵7 | تهذيب ج ۳ ص ۳۲ ح ۱۱۵ | استبصار ج ۱ ص ۴۲۸ ح ۱۶۵۰

و در «کافی» و «علل الشرایع» از عبدالرّحمن روایت کرده اند که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

در پشت سر پیشنماز نماز میگزاردم آیا خودم قرائت نمایم یا نه؟

حضرت فرمود؛ نمازی که جهر نمیشود در آن، قرائت آن تفویض شده بر پیشنماز و در آن نمازی که جهر می شود امر شده بر پیشنماز به قرائت تا این که بشنوند اقتدا کنندگان و اگر تو شنیدی ساکت باش و اگر نشنوی قرائت بکن در آن نماز .

• کافی ج ۳ ص ۳۷۷ ح ۱ | تهذیب ج ۳ ص ۳۲ ح ۱۱4 | استبصار ج ۱ ص ۴۲۷ ح ۱۶۴۹

و در «فقیه» و «تهذیب» و «قرب الاسناد» از بکر ازدی روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود که؛

من مکروه میدارم که کسی در پشت سر یک نفر نماز بگزارد که آن جهر نباشد و او ساکت باشد و مثل خر ایستاده چیزی نگوید.

گفتم ؛ فدایت شوم چه بگوید؟

حضرت فرمود ؛ تسبیح می گوید.

• فقیه ج ۱ ص 392 ح ۱۱۶۲ | تهذیب ج ۳ ص ۲۷۶ ح ۸۰۶ | قرب الاسناد ص 37 ح 120

✍ و از این احادیث معلوم شد که مادامی که مأموم صدای پیشنماز را بشنود باید گوش بدهد و قرائت نکند و اگر نشنود در نمازی که جهر میشود قرائت بکند آهسته و در نمازی که اخفات میشود قرائت نکند و تسبیح بگوید.

در جواز قرائت پشت سر پیشنماز نالایق

و در «تهذیب» از ابن یقطین روایت کرده که به حضرت کاظم ^{علیه السلام} گفتم که؛

کسی در پشت سر یک نفر نماز میگزارد که لایق پیشنمازی نیست و او قرائت را جهر می کند.

حضرت فرمود ؛ آن کس در نفس خود قرائت میکند و اگر نفس او نیز نشنود عیب ندارد.

• تهذيب ج ۳ ص ۳۶ ح ۱۲۹ | استبصار ج ۱ ص ۴۳۰ ج ۱۶۶۳

تکلیف اقتدا کننده در زمان خلل پیشنماز

و در «کافی» از محمد بن مسلم روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم ؛

از کسی که بر قومی پیشنماز شد و حال آنکه در نماز وضو نداشته و بعد از نماز به ایشان گفت من وضو نداشتم؟

حضرت فرمود؛ پیشنماز نماز خود را اعاده میکند و ایشان اعاده نمی کنند.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۸ ح 1

و در «کافی» و «تهذیب » از ابن ابو عمیر از بعضی اصحاب خود روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردند؛

از قومی که از خراسان و یا بعضی از بلدان خارج شدند و یک نفر پیشنماز داشتند و زمانی که به کوفه وارد شدند معلوم شد که پیشنماز یهودی بوده.

حضرت فرمود ؛ اعاده لازم نیست.

• کافی ج ۳ ص ۳۷۸ ح ۴ | تهذیب ج ۳ ص ۴۰ ح ۱۴۱

در درک کردن نماز جماعت در رکوع امام

و در کتب اربعه از حلبی روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که پیشنماز را در رکوع یافتی و تکبیر گفتی و قبل از این که پیشنماز سرش را از رکوع بردارد تو نیز رکوع کردی پس یک رکعت را یافتی اگر پیشنماز سرش را از رکوع برداشت قبل از آنکه تو رکوع کردی پس آن رکعت از تو فوت شده.

• کافی ج ۳ ص ۳۸۲ ح ۵ | فقیه ج ۱ ص 389 ح ۱۱50 | تهذیب ج ۳ ص ۴۳ ح ۱۵۳ | استبصار ج ۱ ص ۴۳۵ ح ۱۶۸۰

و در «فقیه» و «تهذیب» از محمّد بن مسلم روایت کرده اند که از حضرت باقر ^{علیه السلام} سؤال کردند؛

از کسی که داخل شد بر مسجد و ترس دارد اگر بر نزد صف ها برود یک رکعت از او فوت شود؟

حضرت فرمود؛ از همان جا رکوع میکند قبل از این که بر آن قوم برسد و بعد از آن مشی میکند بر ایشان لاحق میشود.

• فقیه ج ۱ ص 394 ح ۱۱۶7 | تهذیب ج 3 ص ۴۴ ح ۱۵۴ | استبصار ج ۱ ص ۴۳۶ ح ۱۶۸۱

در وجوب تابع شدن بر امام

و در «فقیه» و «تهذیب» از فضیل روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از کسی که با پیشنماز نماز میگزارد و سرش را ندانست از سجده برداشت قبل از پیشنماز.

حضرت فرمود؛ دوباره سرش را به سجده میگزارد.

• فقيه ج ۱ ص 394 ح ۱۱۷4 | تهذیب ج ۳ ص ۴۸ ح ۱۶۵

و ایضاً از سهل اشعری روایت کرده اند که از حضرت رضا ^{علیه السلام} سؤال کردم ؛

از کسی که اقتدا کرده در نمازش و قبل از پیشنماز از رکوع برخاست؟

حضرت فرمود؛ اعاده میکند رکوع را با پیشنماز.

• فقیه ج ۱ ص 395 ح ۱۱۷3 | تهذیب ج ۳ ص ۴۷ ح ۱۶۳ | استبصار ج ۱ ص ۴۳۸ ح ۱۶۸۸

در اختلاف نماز امام با مأمون

و در «تهذیب» از حماد روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از مردی نماز عصر میگذارد و جمعی نماز ظهر را به او اقتدا کردند؟

حضرت فرمود؛ کفایت از همه ی ایشان میکند.

• تهذیب ج ۳ ص 49 ح 172

و در «فقیه» از هشام روایت کرده که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود که ؛

کسی که نماز خود را گزارده باشد و بعد از آن نماز جماعت یافته باشد دوباره نماز خود را با جماعت میگزارد و قرار میدهد آن را فریضه.

• فقيه ج ۱ ص 384 ح ۱۱۳1

و ایضاً در «فقیه» فرموده که کسی به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفت؛

من نماز خود را در اهل خودم میگزارم و به مسجد میروم و به من میگویند که تو پیشنماز باش.

حضرت فرمود ؛ عیب ندارد نماز را به ایشان نیز بجا بیاور .

• فقیه ج ۱ ص 384 ح ۱۱۳0

و در «فقیه» و «تهذیب» از ابن عمّار روایت کرده که به حضرت صادق ^{علیه السلام} گفتم؛

نماز جماعت اقامه می شود و من نماز گزارده ام؟

حضرت فرمود؛ نماز بگزار و آن را قضا قرار میدهی.

• فقیه ج ۱ ص 407 ح ۱۲۱5 | تهذيب ج ۳ ص ۵۱ ح ۱۷۸

در عدم جواز حائل در بین امام و مأموم و عدم علو(بالا بودن) امام از مأموم

و در «کافی» و «فقیه» از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که یک قوم با پیشنماز نماز بگزارند و در بین ایشان و پیشنماز حایل و یا دیوار باشد پس نماز ایشان باطل است.

• کافی ج ۳ ص ۳۸۵ ح 4 | فقیه ج ۱ ص 386 ح ۱۱۴۴

و در «فقیه» و «تهذیب» از حلبی روایت کرده اند که حضرت صادق ^{علیه السلام} فرمود؛

صف های جماعت در میان ستون مسجد عیب ندارد.

• فقیه ج ۱ ص 386 ح ۱۱۴۱ | تهذيب ج ۳ ص ۵۲ ح ۱۸۰

و در «تهذیب» از عمار روایت کرده که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم ؛

که یک نفر پیشنماز با جماعت نماز میگزارد و زنها در خانه ی دیگرند آیا زنها اقتدا کنند یا نه ؟

حضرت فرمود ؛ بلی زمانی که پیشنماز پایین تر باشد از زنها و آنها در جای بلند باشند.

گفتم ؛ در میان زنها و پیشنماز دیوار و یا راه است؟

حضرت فرمود؛ عیب ندارد.

• تهذيب ج ۳ ص ۵۳ ح ۱۸۳

و در کتب اربعه از زراره روایت کرده اند که حضرت باقر ^{علیه السلام} فرمود؛

زمانی که جمعی به پیشنماز اقتدا بکنند و در میان ایشان و او زیادتر از یک گام زدن فاصله باشد آن پیشنماز بر ایشان پیشنماز نیست و هر صفی که در بین ایشان و صفهای سابق زیادتر از یک گام زدن باشد نماز آن صف نماز نیست.

• کافی ج ۳ ص ۳۸۵ ح ۴ | فقيه  ج ۱ ص 386 ح ۱۱۴۴ | تهذیب ج ۳ ص ۵۲ ح ۱۸۲

و در کتب اربعه از عمّار روایت کرده اند که از حضرت صادق ^{علیه السلام} سؤال کردم؛

از پیشنمازی که با جمعی نماز میگزارد و آن جماعت در محل پایین از جای او است؟

حضرت فرمود؛ اگر پیشنماز در جای مثل دکان باشد و یا در محل بالاتر از محل ایشان است پس نماز ایشان جایز نیست. (تا آخر حدیث) .

• کافی ج ۳ ص ۳۸۶ ح ۹ | فقیه ج ۱ ص 387 ح ۱۱۴۶ | تهذيب ج ۳ ص ۵۳ ح ۱۸۵